Narodowe Święto Niepodległości postanowiłem uczcić własną "listą przebojów" polskich powieści historycznych.

Kilka zastrzeżeń:

1. Lista jest moim subiektywnym wyborem. Miejsce nie zawsze odzwierciedla wartość literacką utworu, choć było to jedno z kryteriów. Inną jest prosta przyjemność z czytania. No i gust. A z tym wiadomo — bywa różnie.
2. Powieścią historyczną na liście jest to, co za taką uznam. Mogą się tu znaleźć pozycje zahaczające o fantasy, czy esej; kilka razy polecę zbiory opowiadań, a nawet dramat. Ważne, aby przynajmniej ogólna osnowa dzieła bazowała na wydarzeniach lub okresie historycznym.
3. Lista nie jest kompletna. Znajdują się na niej książki, które przeczytałem. Dlatego wielu pozycji może na niej brakować. O niektórych epokach czytam chętniej, niż o innych, dlatego mogą być nadreprezentowane (antyk, średniowiecze).
4. Brak tu powieści z akcją podczas II Wojny Światowej i później. Dla mnie to literatura bardziej współczesna niż historyczna.
5. Cykle (lub coś, co za cykl można uznać) traktuję jako jedną pozycję.
6. Wiele jest powieści, które chcę i będę czytał. Wymienię je jako odpowiednik "piosenek na rozbiegu". Spodziewam się po nich wiele dobrego, zachęcam do tego, aby samemu spróbować.

Lista rozbiegowa — 21 kandydatek do kolejnej listy.
Wiem, wiem, niektóre powinienem już dawno mieć za sobą. Ale cóż, nikt nie jest doskonały:

Teraz czytam "Kaduk, czyli wielka niemoc" Tadeusza Łopalewskiego (czasy saskie i stanisławowskie) i zapowiada się bardzo dobrze.

Pozostałe 20 oczekujących [alfabetycznie]:
... i został tylko wiatr (Sierecki Sławomir)
Chack: Gracze: Opowieść o szulerach (Bolecki Włodzimierz (pseud. Malewski Jerzy))
Ciemności kryją ziemię (Andrzejewski Jerzy)
Czarny huzar (Biały Leszek)
Diossos (Makowiecki Witold)
Galicjada (Sadaj Ryszard)
Galicyanie (Nowak Stanisław Aleksander)
Gaspar da Gama (Nawrot Radosław)
Kutry o czerwonych żaglach (Necel Augustyn)
Lustro weneckie (Duczmal Małgorzata (Duczmal-Charyna Małgorzata))
Panowie Leszczyńscy (Malewska Hanna)
Po drugiej stronie Dunaju (Pilikowski Jerzy)
Psy Tartaru (Łysiak Tomasz)
Solfatara (Hen Maciej (pseud. Nawariak Maciej))
Sydonia: Słowo się rzekło (Cherezińska Elżbieta)
Trzy córki króla (Rolleczek Natalia (Rolleczek-Korombel Natalia))
W oficynie Elerta: Luźne zapiski księgarskie z roku 1650 (Zambrzycki Władysław)
Wiosna admirała (Rusinek Michał (1904-2001))
Złoty Korab (Duczmal Małgorzata (Duczmal-Charyna Małgorzata))
Żniwo na sierpie: Powieść o Norwidzie (Malewska Hanna)

Miejsce 105
Pomór (Orkan Władysław (właśc. Smreczyński Franciszek))
Hiobowa przypowieść z Galicji lat 1847-1849. Zapomniana tragedia. Z głodu i zarazy zmarło ponad 400.000 ludzi (ok. 10% mieszkańców). To zaledwie kilka pokoleń temu...

104. Krwawe ręce: Powieść z dziejów rzezi galicyjskiej (Stasiak Ludwik)
103. Słowo o Jakubie Szeli (Jasieński Bruno (właśc. Zysman Wiktor Bruno))
102. Turoń (Żeromski Stefan (pseud. Zych Maurycy))
101. Baśń o wężowym sercu albo Wtóre słowo o Jakóbie Szeli (Rak Radek)
Cztery spojrzenia na Szelę i Rabację.

100. Koń, który nazywał się Bukefalas (Świderkówna Anna (Świderek Anna))
Jeden z kilku przykładów, gdy na liście reprezentowany będzie historyk, który z powodzeniem wziął się za beletrystykę.

99. Dylogia: Szczęście z morskimi oczami (Rychliński Jerzy Bohdan) / Saga o jarlu i Piastównach (Rychliński Jerzy Bohdan)
Wydarzenia około roku 1000, a szczególnie relacje Piastowie — Wikingowie, mają wyjątkowe szczęście do bycia tematem powieści historycznych.

98. Wojna z Lwem Północy (Jegorow Ryszard)
Młodzieżowa powieść o wojnie Zygmunta III Wazy z Gustawem II Adolfem.Jegorow to chyba już zupełnie zapomniany pisarz. A przecież pisał całkiem dobrze.

97. Rycheza: Pierwsza polska królowa: Miniatura w czerni i czerwieni (Lesiak Janina)
Pani Lesiak na poły beletrystycznie na poły eseistycznie popularyzuje szereg kobiecych postaci historycznych. To jeden z przykładów.

96. To przez ten wiatr (Nowak Jakub)
Krytykowałam ten tytuł (i nadal mi się nie podoba!), ale jedno trzeba przyznać, przywraca do powszechnego obiegu wiedzę o kalifornijskim epizodzie z życia Sienkiewicza i Modrzejewskiej.
(lepiej o nim pisała S. Sontag w "W Ameryce")

95. Bursztyny (Kossak Zofia (Kossak-Szczucka Zofia))
Zbiór opowiadań obejmujący dzieje Polski. Jakość zróżnicowana. Od niedawna jedna ze szkolnych lektur uzupełniających. Ale nie słyszałem, aby którykolwiek z polonistów zdecydował się na omawianie tej pozycji. Zna ktoś taki przypadek?

94. ex aequo
Stłumione iskry (Jeske-Choiński Teodor)
Selim Mirza (Sienkiewicz Henryk (1846-1916)) / Bartek Zwycięzca (Sienkiewicz Henryk (1846-1916))
Naginam zasady, bo podczas pisania były to książki współczesne, a nie historyczne. Ale bodaj jako jedyne przypominają o udziale Polaków w wojnie francusko-pruskiej 1870-71

93. Teodozja odchodzi (Piechowski Jerzy Jan)
Mam słabość do Piechowskiego. Kilka razy na liście się pojawi. W tym przypadku tłem powieści jest upadek Bizancjum podczas IV krucjaty.

92. Z toni: Opowiadanie historyczne: (Życie i czyny Stefana Czarnieckiego) (Gębarski Stefan)
Tytuł mówi sam za siebie. Książka do pobrania i przeczytania w Podlaskiej Bibliotece Cyfrowej

91. Kacper Ryx (M. Wollny)
Moim zdaniem zmarnowany potencjał, ale wielu się podoba i to bardzo. W każdym razie dość lekka lektura, dla osób, które nie lubią się męczyć.

90. Dziwna przygoda Cezara (Sierecki Sławomir)
Króciutko o mało znanym epizodzie z życia Cezara. Zarazem skondensowana pigułka o piractwie w czasach rzymskich.

89. Hrabia Julian i król Roderyk (Parnicki Teodor)
Wczesny, dość prosty, Parnicki w zbiorze opowiadań. Temat upadku państwa Wizygotów był jednym z tych, które nurtowały tego pisarza przez całe życie. Nawiązywał do niego wielokrotnie.

88. Apokryf rodzinny (Malewska Hanna)
Specyficzne w formie dzieło. Zupełnie inne od pozostałych dzieł tej autorki. Trochę saga rodzinna, trochę esej. Trzeba się mocno skupić, aby się nie pogubić. Ale ma swój urok.

87. Król: Powieść dla młodzieży z czasów Przemysława Pogrobowca (Gruszecka Aniela (pseud. Powalski Jan))
O Przemyśle II dla młodzieży. Staroć, ale mnie się podobał.

86. Szpiedzy króla Asarhaddona (Edigey Jerzy (właśc. Korycki Jerzy))
Znany z kryminałów autor tym razem w młodzieżowej powieści historycznej. Stereotypowo, prosto, schematycznie, ale o ciekawym okresie VII w p.n.e.

85. Świetna i najświetniejsza (Rolleczek Natalia (Rolleczek-Korombel Natalia))
Egipt za czasów Cezara Augusta. Czas zmian i nowego panowania.

84. Kot niebieski (Bunda Martyna)
Opowieść w ciekawej perspektywie lokalnego długiego trwania Kartuz i okolic. Szczególnie w pierwszej części docenić trzeba pracę nad źródłami i sprawny warsztat.

83. Śliczna Tamit (Nowacka Ewa)
Jedna z kilku powieści Ewy Nowackiej dla młodszych czytelników. Moim zdaniem może być całkiem atrakcyjna dla każdego. Szczególnie zainteresowanych starożytnym Egiptem.

82. Sułtan (Wielowski Józef Michał)
Przykład książki historycznej (ta o zdobyciu Konstantynopola w 1453), w której autorowi nazbyt zależy na przekazaniu wiedzy, którą zdobył, przygotowując się do pisania. W efekcie trochę przynudza.

81. Trylogia husycka (A. Sapkowski)
O wartości literackiej, historycznej, czy rozrywkowej cyklu można dyskutować, ale jedno trzeba przyznać: ta trylogia zrobiła wiele, by zainteresować czytelników historią Śląska, Czech i wojen husyckich.

80. Legnickie pole (Kossak Zofia (Kossak-Szczucka Zofia))
Czy najazd Mongołów to zasłużona kara dla skażonej złem chrześcijańskiej Europy? A może hordy mongolskie kierowane są przez spiski chińskich dyplomatów i weneckich kupców? Niby prosto, ale z drugim dnem.

79. Tysiąc soboli i jedna dziewczyna (Nowacka Ewa)
Epistolograficzna krótka powieść w istocie będąca historycznym brykiem o życiu w Polsce za czasów Leszka Białego, Odonica i Henryków śląskich.

78. Kanonierka (Stojowski Andrzej)
Stojowski to autor, który rzuca się na zadania ponad siły. Napisał kontynuację Trylogii (W ręku Boga) - nie wyszło. Tym razem chciał Jądro Ciemności, gdzie zamiast Konga mamy błota poleskie i Flotyllę Pińską. Jest nieźle, ale umiejętności zabrakło.

77. Gród nad jeziorem (Kossak Zofia (Kossak-Szczucka Zofia))
Wariacja Zofii Kossak na temat grodu w Biskupinie.

76. Cezar płaci denara (Piechowski Jerzy Jan)
Bohater: od dzieciństwa w domu ojca słynącego z tropienia chrześcijan za Dioklecjana, przez przyjęcie chrztu z wyrachowania, w przeczuciu "wiatru zmian" w imperium, aż po zostanie sekretarzem na dworze cesarskim Konstantyna Wielkiego.

75. Król, który uciekł (Napiecek Jędrzej)
Ironicznie, sarkastycznie, współcześnie. Luźno inspirowane faktami przypadki Jana Krasowskiego, czyli znanego historii "karła jej królewskiej mości". Może Walezy dzięki Rzeczpospolitej dorósł do tego, by być dobrym królem Francji?

74. Dary z Kordoby: Powieść na tle przełomu lat 1018 i 1019 (Parnicki Teodor)
Na pewno, a też i najniewątpliwiej aż nawet, jest to udany powrót późnego Parnickiego do klasycznej powieści hist. Wielopoziomowa tajemnica w tajemnicy, rozmach wizji i planu, i ulubiona idée fixe: dzieckiem Chrobrego i Przedsławy miałby być...

74b. Kordoba z darów: Powieść na tle dziejów XI wieku (Parnicki Teodor)
Weź epizody z Thietmara, dodaj Mezoarabów, Chazarów, Chrobrego, Kanuta, Bezpryma i Predsławę. Przypraw teorią K. Lanckorońskiej o rycie słowiańskim w Sandomierzu. Opisz zdaniami wielokrotnie złożonymi, w szyku łacińskim i masz "Kordobę z darów".

73. Matka Joanna od Aniołów (Iwaszkiewicz Jarosław (pseud. Eleuter))
Do czytania symultanicznie z Diabłami z Loudun Huxleya oraz słuchaniem opery Pendereckiego pod tym samym tytułem.

72. Dagome Iudex - trylogia (Zbigniew Nienacki)
W założeniu Stara Baśń w duchu makiawelizmu. W efekcie historyczne soft-porno heroic fantasy. Pradziad Mieszka I jako Conan inteligent sięgający po władzę podstępem, zaczarowanym mieczem i prężnym członkiem. Sprawnie napisane.

71. Gasnące słońce: Powieść z czasów Marka Aureliusza (Jeske-Choiński Teodor)
Do pobrania i przeczytania na Wikiźródłach

70. Leochares — cykl (J. Szamałek)
Kryminały z czasów antycznej Grecji. Całkiem udane. Szkoda, że w kolejnych książkach autor odszedł od tematyki historycznej na rzecz błahej sensacji.

69. Komisarz Maciejewski — cykl (M. Wroński)
Znów naciągam zasady. Bo to bardziej kryminały retro niż powieści historyczne. A poza tym XX wiek. Niemniej mam do tego cyklu słabość. Lepiej pokazuje historię pierwszej połowy XX wieku (gł. Lublin) niż niejedna "poważna" książka.

68. Zwierzęta zostały opłacone (Terlecki Władysław Lech)
"Sprawa Brzozowskiego" w wydanej w roku 1980 powieści. To musiało mieć drugie, a nawet trzecie dno. Ze szkodą dla przyjemności czytania.

67. Rok trzech cezarów (Nowacka Ewa)
Debiut autorki. Uniwersalne przedstawienie relacji pomiędzy władzą i polityką, a życiem prywatnym "zwykłych" ludzi. Żołnierza, kapłana, golibrody, wyzwoleńca, czy żony polityka.

66. Imię tego zdrajcy (Piechowski Jerzy Jan)
Wiwisekcja psychologii zdrady na przykładzie kilku wątków z "Dziejów" Herodota. Fabularnie niedoskonałe, ale uwodzi refleksyjny klimat i język.

65. Isa - Saga z Kraju Żelaza (A. Przechodni)
O Gotach, Wandalach i Rzymianach u podnóża Gór Świętokrzyskich. Wytop żelaza i nie tylko opisany zgodnie ze źródłami i archeologią. Niedostatki literackie rekompensuje pasja autora (dyr. muzeum).
Szkoda, że brak zapowiadanego 3 tomu

64. Turniej cieni (Cherezińska Elżbieta)
Pomysł i temat bdb, wykonanie niestety przeciętne.
Gdy faktów jest zbyt dużo, niepotrzebnie wszystkie stara się przekazać, nie pozostawiając nic domyślności czytelnika. Przez to spore fragmenty wydają się zbyt podręcznikowo-gimnazjalne.

63. Nowa Baśń — cykl (T. Parnicki)
Co tu dużo pisać. Duża i ekstremalnie trudna rzecz. Z każdym tomem tekst staje się coraz bardziej "meta", coraz mniej historyczny, a bardziej autotematyczny. Niemniej, szczególnie początkowo, wątki historyczne świetne.

62. Crimen: Opowieść jarmarczna (Hen Józef (właśc. Cukier Józef Henryk))
Przyznam się, że niezbyt odpowiada mi pisarstwo Józefa Hena. Niemniej wypadałoby, aby choć jedna z jego powieści znalazła się na liście. Padło na Crimen :)

61. Bizantyjska noc (Sierecki Sławomir)
O powrocie do władzy w 705 roku Justyniana II Obciętonosego. Niesamowita, sensacyjna historia i życia dla zemsty. Jeśli nie przeczytacie powieści, poczytajcie choćby źródła o tym cesarzu.

60. Listy pogańskie (Grubiński Wacław)
Apokryficzne listy rzymskiego arystokraty z wygnania w Judei oddające ducha antycznych czasów.

59. Trembowla (Kossak Zofia (Kossak-Szczucka Zofia))
Całkiem udany przykład dydaktycznej powieści dla młodzieży. Z wartką akcją i sympatycznymi (acz czarno-białymi) bohaterami. I tylko nieco naciągnięte historycznie, tak aby poprawić wizerunek Sobieskiego.

58. Krzyżacy (Sienkiewicz Henryk (1846-1916))
Moim zdaniem niedoceniana powieść. Mało kto zwraca uwagę na ekwilibrystykę, jaką autor musiał się popisać, aby Zbyszko nie uchybił czci żadnej z dwóch wybranek.

57. Koła na piasku: Powieść z roku 160 przed narodzeniem Chrystusa (Parnicki Teodor)
Co tu się rozpisywać, odsyłam do recenzji: Nie zawsze morze zmyje koła na piasku

56. ex aequo dwa zbiory opowiadań Hanny Malewskiej
Wiosna grecka (Malewska Hanna) i Stanica: Opowieści rzymskie (Malewska Hanna)
Każde kolejne opowiadanie lepsze. Najstarsze jeszcze jakby nieco "szkolne", ale ostatnie to już dziełka wysokiej klasy.

55. Siedem zacnych grzechów głównych (Kwiatkowski Tadeusz (pseud. Randon Noël lub Randoński Wigiliusz))
Krotochwilna satyra o kwestarzu Makarym, któren jezuicką zgraję od pani na Tęczynie podstępem był przegonił. Księga dla person osobliwą predylekcję dla facecyj maiących.

54. Rapsodia świdnicka: Opowieść śląska z lat 1339-1404 (Grabski Władysław Jan)
1200 stron solidnej powieści historycznej z czasów księcia Bolka II Małego.
[Lekturę można połączyć z niedawno wydaną biografią tego władcy]

53. Harda królowa (E. Cherezińska)
Czytadełko. Do słuchania w aucie nadaje się dobrze. Faktograficznie wszystko gra. Uwaga: styl autorki to absolutny brak jakiegokolwiek "opisu przyrody". Właściwie to same dialogi lub narratorskie opisy myśli bohaterów.

52. Przemoc i szabla: Powieść z XVIII wieku (Rembek Stanisław)
To mogłaby być świetna powieść, gdyby Rembek nie uparł się tak przy archaizacji języka, anachronicznym puszczaniu oka do czytelnika i sporych fragmentach dydaktyzmu podanego wprost. Ale i tak jest całkiem nieźle.

51. I u możnych dziwny: Powieść z wieku XVII (Parnicki Teodor)
Liczne nawiązania do Sienkiewicza (bohater to Jan Onufry Z.), Dumasa czy Szekspira. Akcja rozciąga się na cały świat - Polska, Stambuł, Meksyk, Japonia, Indie, Abisynia. Jak na Parnickiego, powieść przystępna.

50. Puszkarz Orbano (Kossak Zofia (Kossak-Szczucka Zofia))
Upadek Konstantynopola z punktu widzenia królowej polskiej powieści historycznej.

49. Mord na zamku (Klunder Małgorzata)
Kryminał historyczny, w którym para przesympatycznych małżonków rozwiązuje tajemnice śmierci Ludgardy, żony króla Przemysła II.

48. Szpada na wachlarzu (Popławska Halina)
Historyczny romans przygodowy z czasów Ludwika XV i Marii Leszczyńskiej. Nieco staroświecki już styl, płaskie, czarno-białe postaci, ale ma swój urok.
Początek sagi, ale nie czytałem jeszcze kolejnych tomów.

47. Gwiazda spadająca (Żylińska Jadwiga)
Gustaw Eriksson Waza, który mógł, ale nie chciał być królem oraz zarządca ogrodów królewskich w Sztokholmie, Jean Allard oraz ich rozterki.
Spokojna nastrojowa narracja.

46. Pliniusz Młodszy (Hajduk Jacek)
"Kiedyś zapytałeś: czy potomni będą się nami interesować? Ja nie wiem. Ale my z pewnością - to trzeba podkreślić - godni jesteśmy tego, żeby przyszłe pokolenia interesowały się nami".

45. Smok w herbie: Królowa Bona (Auderska Halina)
Niektórzy może pamiętają serial. Autorka podobno pisała scenariusz równolegle z powieścią. Pozycja dobra, z kobietą na pierwszym planie. Jej ambicjami, uczuciami, sukcesami, tragediami, miłością i toksycznymi relacjami z bliskimi.

44. Stara baśń: Powieść z IX wieku (Kraszewski Józef Ignacy (pseud. Bolesławita Bogdan, Bolesławita B.))
Co tu się rozpisywać. Większość z wymienianych w wątku autorów mogłaby o Kraszewskim powiedzieć: "my z niego wszyscy".

43. Błogosławiona wina (Kossak Zofia (Kossak-Szczucka Zofia))
Niektórzy traktują ją jako dzieło religijne. Według mnie bardzo dobrze broni się jednak jako powieść historyczna.
(starsze wydania pod tytułem "Beatum scelus")

42. Warunek (Rylski Eustachy)
Wycyzelowane językowo i stylistycznie. Czyta się z przyjemnością. O mały włos polubiłbym okres napoleoński. Jednak zbyt intelektualne. Postaci-symbole grubo ciosane. Powieść do podziwiania zręczności autora. Mnie pozostawiła obojętnym.

41. Brzemię pustego morza (Łopalewski Tadeusz)
Odsyłam do mojego wątku o książce i jej bohaterze: Zdrajca, marzyciel, bohater. O życiu i śmierci Patkula.

40. Dwie głowy ptaka (Terlecki Władysław Lech)
Ciężka w treści i formie lektura. Skondensowana wielotematyczna rozprawa ze zdradą jako motywem przewodnim. Szczęsny Potocki, Stanisław Poniatowski, Aleksander Wielopolski, Aleksander Waszkowski... Powieść dobra, mocna, trudna.

39. Twarz Księżyca – trylogia (T. Parnicki)
Dwa pierwsze tomy nie powalają, ale tom trzeci to mistrzostwo.
Trudno cokolwiek pisać o tym cyklu. Dlatego gratuluję autorom wpisów na Wikipedii.
O trzecim tomie Twarzy księżyca popełniłem wątek: Złapać twarz Księżyca w 732 roku

38. Córki Wawelu: Opowieść o jagiellońskich królewnach (Brzezińska Anna (ur. 1971))
Rzadkie połączenie erudycyjnego eseju z beletryzowaną biografią Gdy przyzwyczaimy się do formy, daje moc wrażeń i wiedzy.

37. Ostatni Rzymianie: Powieść z czasów Teodozjusza Wielkiego (Jeske-Choiński Teodor)
Zdecydowanie najlepsza rzecz tego autora, kiedyś popularnego na równi z Sienkiewiczem.
Bitwa nad rzeką Frigidus w roku 394 i ostatnia szansa na triumf nad chrześcijaństwem. Więcej tu: Ostatni poganie

36. Złota włócznia (Żylińska Jadwiga)
Plus (i to wielki!): oddaje głos Rychezie.
Minus: styl momentami przypominający zbeletryzowany podręcznik historii.
Ciekawe wątki i sceny splatają się z analizami działań polityczno-wojskowych.

35. Ducissa Cunegundis: Powieść z wieku trzynastego (Wasylewski Stanisław (pseud. Bury Jan))
Życie księżnej Kingi opisane ze swadą i humorem. Uwagę zwraca umiejętna archaizacja języka.
Gdy w 1931 wyszła "Ducissa..." prof. Jan Łoś przysłał autorowi egz. z gruntowną korektą wszelkich omyłek z zakresu języka staropolskiego. Skłoniło to Wasylewskiego do głębszego studiowania jęz. polskiego na podłożu porównawczo-historycznym, w efekcie napisał 📔 "Na końcu języka"

34. Cykl o rzymskich cesarzach przełomu II/III w. (E. Nowacka)
Kommodus i Marcja (Nowacka Ewa)
Heliogabal, wnuk Mezy (Nowacka Ewa)
Maksymin Trak (Nowacka Ewa)
Dyskusyjne, czy uznać to za cykl, czy trzy osobne powieści. Moim zdaniem łączą się ze sobą. I są opus magnum E. Nowackiej. Najlepsze, co napisała.

33. Odrodzone królestwo – cykl (E. Cherezińska)
Pierwszy tom to było coś. Zupełnie nowa jakość w popularnym pisaniu o historii. Później bywało różnie. Niemniej w kategorii niewymagających czytadeł z historią w tle autorka obecnie zdecydowanie prowadzi.

32. Hieny i lotosy (Niwiński Andrzej)
Czasy XI wieku p.n.e., koniec XX dynastii, burzliwy czas "Ery odrodzenia — powtórzenia narodzin" (Wehem mesut, Whm Mswt). Opisane przez czołowego polskiego egiptologa, profesora Andrzeja Niwińskiego.
Miniwatek w temacie:

31. Stankiewicz; Powrót (Rylski Eustachy) (E. Rylski)
Dwa opowiadania. Dwie historie rozciągnięte od Powstania Styczniowego do Wojny Domowej w Rosji. Pod znakiem fatalizmu i poszukiwania tożsamości. "Stankiewicz" wybitny, "Powrót" dobry.

30. Powieści Piastowskie – cykl (K. Bunsch)
Chyba każdy miłośnik powieści historycznych sięgnał, choć po jedną pozycję z cyklu. Jedne są lepszej jakości, inne gorszej. Ale nie schodzą poniżej przyzwoitego poziomu.

29. Quo vadis (Sienkiewicz Henryk (1846-1916))
Nie mogę Sienkiewiczowi wybaczyć przedstawienia Nerona. Bliżej mi w jego ocenie do A. Krawczuka, który był znacznie bardziej wyrozumiały.

28. Gra w kości (Cherezińska Elżbieta)
Najwyżej sklasyfikowana powieść tej autorki. Mam wrażenie, że choć sporo tu już elementów rozrywkowych, to jednocześnie próbowała przemycić trochę poważniejszego podejścia. Pewnie dlatego powieść ta jest mniej popularna od kolejnych.

27. Dęby kapitolińskie (Kuncewicz Piotr)
Mało znana, piękna opowieść o słabo znanym okresie.
Ostatni wyznawca bogów rzymskich w państwie Franków, z jego wojującym chrześcijaństwem.

26. Tylko Beatrycze (Parnicki Teodor)
Wielowarstwowa i wielowątkowa powieść, między innymi o miłości, teologii i granicy poznania prawdy. W tle odnajdziemy nieudaną próbę niedopuszczenia do śmierci króla Przemysła. Dla wymagających czytelników.

25. Złota wolność (Kossak Zofia (Kossak-Szczucka Zofia))
Mam wrażenie, że rzadko się akurat o tym dziele Zofii Kossak wspomina. A ta powieść o czasach Zygmunta III Wazy jest jedną z lepszych, które wyszły spod jej pióra.

24. Karoca (Jurasz Tomasz)
Anna Alojza z Ostrogskich Chodkiewiczowa i były lisowczyk w prozie krótkiej, gęstej, mocnej i filozoficznej. Próba oddania mentalności człowieka baroku. Zaskakująco dobra rzecz.

23. Czas minął imperatorze (Piechowski Jerzy Jan)
Już sam wybór głównego bohatera (cesarz Gordian III) wskazuje, że nie jest to powieść tuzinkowa.
Moje ulubione dzieło Piechowskiego. Najwyżej na liście.

22. W polu (Rembek Stanisław)
Rację miała Maria Dąbrowska stawiająca Rembeka wyżej od Remarque'a. Od przeczytania "W polu" na wojnę 1920 r. patrzę jego oczami.

21. Kamienie wołać będą: Powieść z XIII wieku (Malewska Hanna)
Zostanie po nas niedokończone dzieło. Dążąc do doskonałości, jesteśmy o krok od upadku. A jednak próbujemy. Metafora ludzkiego życia, a zarazem świetnie oddane realia średniowiecza (katedra w Beauvais, Ludwik IX, krucjata pasterzy)

20. Księgi Jakubowe (Tokarczuk Olga)
Spotkałem się ze skrajnymi ocenami. Autorkę doceniam za wysiłek, poświęcenie uwagi źródłom (również dotyczącym szczegółów). Może i momentami powieść jest przegadana, może mistycyzm żydowski pokazany nieprzekonująco. Niemniej to bdb rzecz.

19. Popioły (Żeromski Stefan (pseud. Zych Maurycy))
Warto przebrnąć przez formę żeromszczyzny, by zobaczyć historię odartą ze złudzeń. Niektóre sceny bardzo zapadają w pamięć.

18. Trylogia antyczna [Karol Bunsch]
Do Trylogii antycznej Bunsch podszedł ambitnie. Może nawet powyżej swoich umiejętności. Momentami suche przepisywanie Arriana, ale są i fragmenty znakomite.

17. Dziedzictwo (Kossak Zofia (Kossak-Szczucka Zofia))
Połączenie sagi rodzinnej (o przodkach autorki) z opisem atmosfery panującej przed wybuchem Powstania Styczniowego oraz szczegółów jego przebiegu.

16. Saga o jarlu Broniszu (Grabski Władysław Jan)
Pisana pod niemiecką okupacją ku pokrzepieniu serc i dusz (silnym wątkiem religijnym). Trochę się zestarzała. Warto poczytać, a potem porównać z dylogią o Hardej E. Cherezińskiej. Obie powieści opisują te same wydarzenia i bohaterów.

15. Żelazna korona (Malewska Hanna)
Monumentalny fresk epoki Karola V. To nie jest książka do czytania, w rozumieniu śledzenia akcji - bo tej właściwie nie ma. To powieść do podziwiania niczym dzieło sztuki. Rozdzialiki są impresjami na temat wydarzeń z panowania cesarza.

14. Czerwone tarcze (Iwaszkiewicz Jarosław (pseud. Eleuter))
Historyczny entourage skrywający powieść psychologiczną. Czy sami jesteśmy kowalami własnego losu, czy niesie nas prąd życia?

13. Aecjusz, ostatni Rzymianin (Parnicki Teodor)
Prawdziwy debiut Parnickiego, od razu "z wysokiego C". Wysoka jakość połączona z przystępnością. Pojawia się wiele wątków i motywów, które pozostaną już w późniejszej twórczości elementami stałymi. W tym bose kobiece stopy!

12. Faraon (Prus Bolesław (właśc. Głowacki Aleksander))
Opisy Egiptu w Faraonie są równie aktualne, jak taksonomia wielorybów w Moby Dicku, jednak podobnie jak tam, zupełnie nie przeszkadza to w docenieniu lektury. Wielka rzecz o polityce, wartości nauki i sile biurokracji.

11. Słowo i ciało: Powieść z lat 201-203 (Parnicki Teodor)
Masa odwołań literackich i filozoficzno-teologicznych. Odniesienia i do gnozy, buddyzmu, mazdaizmu, judaizmu i chrześcijaństwa zarazem. A przy tym intrygująca zagadka kryminalno-szpiegowska.

10. Żywe kamienie (Berent Wacław)
Styl, język i tematykę tej książki można albo pokochać, albo znienawidzić, ja pokochałem.

9. Woda na sicie: Apokryf czarownicy (Brzezińska Anna (ur. 1971))
Znakomita literatura. Dopracowana pod każdym względem, wielowarstwowa łamigłówka. A przy tym wielki hołd złożony antropologii historycznej i autorom klasycznych prac z zakresu mikrohistorii.

8. Źródło Mamerkusa (Biały Leszek)
Erudycja, humor, lekkie pióro, łotrzykowska powieść drogi. Odkąd przeczytałem, nie mogę otrząsnąć się ze zdziwienia, że ta powieść przeminęła bez echa.

7. Koniec "Zgody Narodów": Powieść z roku 179 przed narodzeniem Chrystusa (Parnicki Teodor)
Tajemnica w tajemnicy, a w nich zagadki. Grecy w Baktrii i Indiach, mieszańcy, tygiel kultur, no i bose stopy Dionei.

6. Sprawa pułkownika Miasojedowa (Mackiewicz Józef (pseud. Lutosławski Roman lub Romanowska Felicja))
Jest tu prawie wszystko: wpływ przypadku na życie człowieka, losy jednostki rzuconej w wir historii, zapowiedź totalitaryzmów, trójkąt miłosny, intrygi polityczne, obyczajowość przedrewolucyjnej Rosji, opisy przyrody...

5. Przemija postać świata (Malewska Hanna)
Królestwa upadają, epoki przemijają, człowiek żyje dalej. Powieść nie tylko o upadku królestwa Gotów w Italii po śmierci Teodoryka, czy o płynnym przejściu ze starożytności do średniowiecza. Ba! Nawet nie tylko o długim trwaniu.

4. Trylogia [Henryk Sienkiewicz] (Henryk Sienkiewicz)
Tu chyba nie trzeba komentować.

3. Bolesław Chrobry (Antoni Gołubiew)
Pierwsze części cyklu, w których Gołubiew opisywał tworzenie się państwa, wychodzenie z mroków puszczy na arenę dziejową, były bardzo dobre. Jednak prawdziwe mistrzostwo osiągnął w tomach końcowych.

2. Krzyżowcy (Zofia Kossak)
Klasa sama dla siebie. Pod każdym względem. Szczególnie pierwsza część, to coś, czym polska powieść historyczna może się szczycić.

1. Srebrne orły (Parnicki Teodor)
Bezdyskusyjnie najlepsza polska powieść historyczna. Do wielokrotnego czytania. Za każdym razem odkryć można coś nowego, skupić na innym z wielu wątków.
O miejscu Polski w Europie i nie tylko.

Dziękuję wszystkim za lekturę czytatki. Mam nadzieję, że gdy najdzie was ochota na polską powieść historyczną, sięgniecie po coś z listy. Zachęcam do komentowania i dyskusji. Z chęcią poznam też propozycje innych książek. Może o niektórych nawet nie słyszałem?