Książka: Przemija postać świata

Do Hanny Malewskiej dotarłem za pośrednictwem rekomendacji Biblionetki - za co dziękuję, bo warto było. Nieco trudniej było z dostępem do książki, bowiem od wielu lat nie była w Polsce wydawana - ostatecznie kupiłem na aukcji egzemplarz z 1975 r. "Przemija postać świata" oceniłem na 5, nieco na kredyt, ale o tym później. Na początku chciałbym skupić się bowiem na mocnych, w mojej ocenie, stronach powieści. Należy do nich niewątpliwie znakomite, gruntowne przygotowanie w zakresie tła historycz...

Książka zrobiła na mnie bardzo duże wrażenie. Nie przypuszczałem, że "Quo vadis" ma w polskiej literaturze tak poważnego konkurenta. Malewska w swojej powieści prowadzi jednak akcje w sposób odmienny od Sienkiewicza. Stawia czytelnikowi dużo większe wymagania. Nie dość, że prowadzi kilka niezależnych od siebie wątków równolegle, to jeszcze dialogi między bohaterami oraz opisy postaci i ich przeżyć wewnętrznych pełne są niedomówień i subtelnych sugestii. Nie doznaje na tym najmniejszego uszczerbk...

To najsłynniejsza powieść Malewskiej, wydana po raz pierwszy w 1954 roku. Powieść, która dla niej samej stała się cezurą, granicą, od której zaczęła mówić o swojej twórczości jako dojrzałej. Długo autorka przygotowywała się do jej napisania. Już pod koniec wojny wspominała w listach do przyjaciół o tym zamiarze, o powieści z czasów upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Pierwszą przymiarką było wydanie w 1947 r. zbioru opowiadań "Stanica". Powieść, co jest charakterystyczne dla Malewskiej,...

Hanna Malewska (1911-1983), znana i uznana powieściopisarka, której żywiołem jest historia, zadebiutowała w 1933 r. powieścią „Wiosna grecka”, a w 1937 r. wydała „Żelazną koronę”. Przed wojną była nauczycielką, także na tajnych kompletach w czasie okupacji, walczyła w Powstaniu Warszawskim, przez wiele lat, aż do śmierci w marcu 1983 r., uczestniczyła w pracach kolegium redakcyjnego „Tygodnika Powszechnego” i miesięcznika „Znak”.

W swej twórczości zwróciła się ku dziejom dawnym. Zaraz po wojnie (w 1946 r.) wydała „Kamienie wołać będą”, a w 1954 r. „Przemija postać świata”. Jest to książka znakomita, piękna i mądra. Obejmuje okres przełomu V i VI w. po narodzeniu Chrystusa, kiedy to historia dramatycznie przyśpieszyła swój bieg.

Jesteśmy w niej świadkami upadku świata starożytnego, zawieruchy dziejowej, z której w bólach wyłania się nowy świat, konfliktu idei i kultur. I oto po najeździe Gotów i ostatecznej, wydawałoby się, zagładzie Rzymu, kiedy przerażonym oczom człowieka przedstawia się apokaliptyczny obraz świata - ukazuje się nikłe światełko. Mnich omszały jak pień czyta „Pocieszenie filozofii” Boecjusza, a kilku jego towarzyszy przepisuje pracowicie księgi, wydobyte z popiołów. Ocalają dawną postać świata w jego najczystszej postaci - i przekazują nowym czasom tę pałeczkę w sztafecie pokoleń.

[IW PAX, 1986]

Pewnego dnia zdarzyło się, że księcia platonika odwołano do przybyłego pisarka z curiosy (jak zwano władze skarbowe), który ani rusz nie mógł pojąć finezji pewnych jego posunięć podatkowych, i Chromatias pozostał sam nad „Fajdrosem”. Rozpatrywali to dzieło słowo po słowie i przejechali zaledwie dwie stopy zwoju - był to stary szpargał, nie przepisany zapewne nigdy w nowszych czasach na poręczniejsze karty kodeksu. Grek z nudy zaczął przeglądać rzecz dalej i uderzyło go, że mimo osłabionego wzrok...