Książka: Dzieci Arbatu

Cykl powieściowy Rybakowa byłby doskonałym materiałem na kilkunastoodcinkowy serial historyczno-obyczajowy. Dziesiątki wyraziście nakreślonych postaci, każda obdarzona indywidualnymi rysami: temperamentem, zainteresowaniami, stylem wypowiadania się; ludzie do głębi prawi i cyniczni karierowicze, wystraszone szaraczki i butni aroganci, nieudacznicy i cwaniacy, tchórze i bohaterowie... W całej tej mozaice postaw i charakterów, składającej się na obraz radzieckiego społeczeństwa lat 30, równie ważn...

Ktoś polecił mi tę książkę. Czytam na odwrocie, że powieść ta przedstawia losy studentów na tle wydarzeń politycznych, chorej polityki Stalina i jego ludzi. Do tego na okładce wredna facjata największego mordercy, być może nawet wszech czasów, nie nastrajała mnie do bliższej znajomości z tą pozycją. Nigdy nie uważałem się za zwolennika powieści polityczno-historycznych, a jednak. Z pełną odpowiedzialnością mogę powiedzieć, iż jest to jedna z najlepszych książek, jakie w życiu czytałem. Zadziw...

Najgłośniejsze dzieło Rybakowa, które dwadzieścia lat, krążąc z redakcji do redakcji, czekało na publikację. Dopiero po wprowadzeniu "pierestrojki" książka została wydana, momentalnie zyskując popularność nie tylko w Rosji, ale także na świecie (została okrzyknięta jedną z najważniejszych pozycji literackich okresu gorbaczowowskiej odwilży). "Dzieci Arbatu" traktują o codziennym życiu, oczekiwaniach, pierwszych miłościach ludzi młodych, dopiero co kończących szkołę, szukających sposobu na usa...

Przeczytałem "Dzieci Arbatu" Anatolija Rybakowa w ramach przepraszania się z literaturą, kulturą i historią Rosji. Po tym, co przeczytałem w krótkiej wzmiance w przewodniku Pascala po tym olbrzymim kraju w trakcie letniej wycieczki na Kaukaz, spodziewałem się powieści o syberyjskich zsyłkach, a dostałem szeroką panoramę połowy lat 30. w Związku Radzieckim, ze szczególnym naciskiem na środowisko zaangażowanej politycznie moskiewskiej młodzieży oraz atmosferę na szczytach władzy w przededniu stali...

Rybakow napisał powieść, która może być niekiedy lekcją historii. Jest to swoisty portret psychologiczny Rosjan w czasach stalinizmu: od studentów, przez urzędników niższej i wyższej rangi, na samym Stalinie kończąc. Historia z elementami biograficznymi autora, niekiedy wydaje się banalna, ale ukazuje absurdy ówczesnego systemu i problemy ówczesnych ludzi. Na plus jest to, iż historia pozostaje tłem wydarzeń. Oto widzimy Saszę Pankratowa, studenta, który za głupstwo zostaje zesłany na Sybe...

"Stalin! To imię Epoki!" - tak krzyczał do głośnika spiker "Kroniki filmowej" z 3 III 1953, dołączonej niedawno na DVD do jednego z poczytnych tygodników. Jaka to była epoka, przypominać nie trzeba. Wystarczy tylko otworzyć jeden z rozdziałów "Historii powszechnej XX wieku" A. Czubińskiego: "czystka", "Syberia", "terror", "kułak", "wrogowie ludu" - te słowa kłują w oczy na każdej stronicy poświęconej ZSRR. Taki obraz wyłania się po lekturze książki historycznej. Ale wystarczy kilka rozdziałó...

"Dzieci Arbatu" to najgłośniejsze bodaj dzieło literackie okresu radzieckiej "pieriestrojki". Powieść, złożona w wydawnictwie w 1966 roku, ponad dwadzieścia lat czekała na publikację, krążąc od redakcji do redakcji i obrastając w legendę. Wydrukowana w 1987 roku, z miejsca stała się sensacją nie tylko w ZSRR, gdzie ogłoszono ją książką roku, lecz i za granicą.

Ta wielka epicka powieść ukazuje Związek Radziecki w latach 1933-1934, przy czym obraz życia tzw. szarych ludzi — studentów, urzędników, działaczy partyjnych różnych szczebli, kołchoźników, zesłańców — splata się z relacją o aparacie władzy tamtych czasów, przede wszystkim zaś z próbą narysowania portretu samego Stalina, przeniknięcia jego psychiki, sposobu myślenia, motywów postępowania.

Wątek Saszy Pankratowa — komsomolca, który z błahego, a właściwie sfingowanego powodu został uwięziony, a następnie zesłany na Syberię — ma bezpośrednie źródła w biografii autora.

[Iskry, Warszawa 1988]