Virginia ceniła przyjaźnie z kobietami; w 1924 roku zwierzała się swemu dziennikowi: "gdybym mogła przyjaźnić się z kobietami, jakaż to przyjemność – związek tak intymny i tajemny w porównaniu do związków z mężczyznami". Kobiety dostarczały jej w życiu bodźców, wsparcia, podtrzymywały na duchu i dawały matczyną opiekę, której – utraciwszy matkę w trzynastym roku życia – nieustannie pragnęła. Kobiety znaczyły dla niej wiele pod różnymi względami, ale nawet jako pisarka ogromnie elokwentna, dysponująca olbrzymim zasobem słów, Woolf nie była pewna, jak przekazać doniosłość b y c i a kobietą:
"Chodzi mi o to, czym jest kobieta? Zapewniam was, że nie wiem. Nie sądzę, żebyście wy wiedziały. Nie wierzę, że ktokolwiek wie, zanim się nie wypowie jako kobieta poprzez wszystkie sztuki i zawody otwarte dla ludzkich umiejętności".
Wiele kobiet podziwiało Virginię Woolf, wiele było oczarowanych połączeniem ostrego jak brzytwa umysłu i delikatnej powierzchowności. Tylko garstka wyszła cało z burzy, przeżyła bezlitosny sprawdzian i stała się cenionymi przyjaciółkami i korespondentkami Virginii. Właśnie o tych kobietach piszę w niniejszej książce, w przeciwnym razie musiałabym się zająć bezładnie i bez porządku życiem zbyt wielu osób. Wybrałam tylko tych kilka kobiet, które z n a c z ą c o wpłynęły na życie Woolf, na jej sposób myślenia, na jej seksualność czy też na postaci kobiet w jej powieściach. Moim zamiarem jest ukazanie, poprzez związki z tymi niezwykłymi i wybitnymi kobietami, tej strony osobowości Virginii Woolf, której być może na ogół nie widać. W tym celu zajęłam się życiem kilku kobiet, które zwykle nie są uważane nawet za przelotne członkinie Grupy Bloomsbury.
Niemożliwe i niepotrzebne byłoby przytaczanie pełnej biografii każdej z bohaterek w krótkim, poświęconym jej rozdziale, z wyjątkiem bowiem Violet Dickinson (która spisała historię swej rodziny), każda z nich, łącznie z samą Virginią, była już przedmiotem co najmniej kilku opublikowanych esejów, a w większości wypadków jednej lub kilku pełnych biografii. Tak więc moim zamiarem jest zamieszczenie jedynie podstawowych szczegółów biograficznych dotyczących każdej z bohaterek, by w ten sposób naszkicować tło, zanim zajmę się gruntowniej rozwojem, naturą i konsekwencjami jej związku z Virginią Woolf.
Przyjaźń Virginii z tymi kilkoma wybranymi kobietami można odtworzyć poprzez korespondencję (część z niej jest mało znana, a w kilku przypadkach dotychczas niepublikowana), analizę dzienników, a także studia nad bohaterkami literackimi Virginii. Obraz, jaki się wyłania, ukazuje, niekiedy zaskakujące, ale zawsze interesujące reakcje Virginii wobec najbliższych jej kobiet. Każda z nich potrafiła ujawnić inny aspekt osobowości Woolf, wyciągając osobną, pojedynczą nić ze złożonej, niejednorodnej sieci, jaką był jej umysł. Niektóre z owych nici były piękne i barwne, inne – znacznie mniej atrakcyjne. [...]
Choć niemożliwe jest w pełni oddzielić Woolf kobietę od Woolf pisarki, bowiem pisarstwo było integralną częścią jej codziennego życia, ostatnia część niniejszej książki zajmuje się przede wszystkim tą pierwszą, poczynając od wiktoriańskiego wychowania Virginii, po czym śledzi jej rozwój, od smutnej nastolatki do pewnej siebie recenzentki i pisarki, której uroda i intelekt miały głęboki wpływ na ludzi wokół. Wybór niepublikowanych uprzednio listów kondolencyjnych, napisanych po śmierci Virginii do Vanessy Bell, mówi więcej o osobowości Virginii, niż mogłaby to zrobić większość biografów, i burzy mit o Virginii jako kimś, kto był stale przygnębiony. Odwiedziłam trzy domy, które miały największy wpływ na rozwój Virginii jako pisarki i jako kobiety, gdzie nadal pozostało coś z atmosfery, jakiej w swoim czasie doświadczała. Opuszczając mury tych "świątyń literackich" można odnieść wrażenie, że wie się trochę więcej o osobowości Virginii, nasiąknąwszy atmosferą panującą w tych domach. Wreszcie, książka pokazuje, jak cztery z "kobiet Virginii Woolf", które ją przeżyły, uporały się z jej śmiercią w 1941 roku.
Patrząc oczyma „kobiet Virginii Woolf”, tych kobiet, które znały ją blisko, i odwrotnie, na podstawie wpływu, jaki miały na jej życie i twórczość, mam nadzieję narysować pełen uczucia, niezwykły i uczciwy portret Virginii Woolf jako córki, siostry, pisarki, krytyka – i kobiety*.
---
* Vanessa Curtis: "Kobiety Virginii Woolf", tłum.: Maja Lavergne, wyd. Dom Na Wsi, 2004.