Dlaczego Michaił Chodorkowski, wiedząc, że zostanie aresztowany, w przeciwieństwie do innych oligarchów nie uciekł z Rosji? Jak z jego perspektywy wygląda dziś życie łagiernika? Jak wyobraża sobie przyszłość swojego kraju?
Między innymi na te pytania odpowiada dziś zza krat w pierwszej autobiograficznej książce. Ten najbogatszy niegdyś człowiek Rosji stał się jej najważniejszym, ale i najbardziej niewygodnym więźniem. Aresztowanie szefa Jukosu w 2003 roku, a potem jego procesy okazały się punktami zwrotnymi w dziejach Rosji – z kraju, który, jak się wydawało, dążył do demokracji, zaczęła się ona zmieniać w kraj reglamentowanej wolności, ograniczonej swobody wypowiedzi i coraz potężniejszych służb specjalnych. Autorzy wnikliwie i odważnie opowiadają o przyczynach tych politycznych i ekonomicznych przemian.
Ale równoległym bohaterem ich książki jest Władimir Putin, któremu Chodorkowski pomógł dojść do władzy, by potem wielokrotnie – także zza krat – krytykować go za autorytaryzm. Natalia Gieworkian uzupełnia zaś tę opowieść fascynującymi i wstrząsającymi relacjami bliskich i współpracowników "więźnia Kremla".
"»Więzień Putina« opowiada historię najbogatszego niegdyś Rosjanina, a od dziewięciu lat osobistego więźnia prezydenta Władimira Putina. To świetnie napisana przez samego Michaiła Chodorkowskiego i dziennikarkę Natalię Gieworkian opowieść o tym, jak zgniły w końcu lat 80. Związek Radziecki zmieniał się w bólach w kapitalistyczną Rosję. Jak zuchwali młodzi komsomolcy, przyszli oligarchowie, dochodzili do wielkich fortun i znaczenia w polityce. Jak żywiołowo powstawały nowe mechanizmy regulujące życie wciąż wielkiego imperium. I jak zmieniało się ono, gdy zaczęli nim rządzić Władimir Putin i jego czekiści. Znajdziecie tu celne charakterystyki głównych aktorów rosyjskiej sceny politycznej i biznesowej. Autorzy dobrze ich znają i rozumieją jak mało kto. Kiedy książka trafia do rąk czytelnika, mija dziewięć lat od momentu, kiedy Chodorkowski trafił do więzienia. Wyjdzie za cztery lata, jeśli Kreml nie postanowi trzymać go w łagrze jeszcze dłużej. Ale być może trzeciego wyroku na Chodorkowskiego już nie będzie. Rosja znajduje się na kolejnym zakręcie. Regulujące życie kraju mechanizmy stworzone przez Putina szwankują. Uśpione przez dekadę społeczeństwo wychodzi z apatii. Rosja będzie się zmieniać. Jak? Nikt nie wie".
Wacław Radziwinowicz, korespondent "Gazety Wyborczej" w Moskwie
"Czyta się jak triller".
Kłarisa Pulson, politzeky.ru
"Putin i Chodorkowski są do siebie bardziej podobni, niż im się wydaje".
Siergiej Kuzniecow, booknik.ru
"Gieworkian przytacza świadectwa, które potwierdzają, że Chodorkowski zdawał sobie sprawę, że go zamkną, ale uważał za niemożliwe porzucenie Lebiediewa. Być może to właśnie najważniejsza część książki. Te świadectwa historię Chodorkowskiego przekształcają w mit o bohaterze tragicznym".
Siergiej Kuzniecow, booknik.ru
"Michaił Chodorkowski ma zaledwie czterdzieści dziewięć lat i niby za wcześnie na podsumowania. Ale jest mądrym człowiekiem, dobrze znającym rosyjską historię i dlatego zdaje sobie sprawę: drugiej szansy może już nie mieć".
Ilja Jaszyn, "The New Times"
[Wydawnictwo Czarne; Agora SA, 2012]