Dodany: 30.10.2011
|
Autor: fnord23
Historię gospodarczą zwykle przedstawia się w sposób bezosobowy. [...] Bardziej humanistyczne oblicze ma historia techniki, której przedmiotem są dzieje wynalazków i ich zastosowania. Autor postawił sobie za zadanie połączenie dwóch tradycji pisania o rewolucji przemysłowej. Rezultatem jest niniejsza książka, zbiór szkiców osnutych na kanwie biografii kilkunastu ludzi, których wynalazki doprowadziły do radykalnego przekształcenia gospodarki. [...]
W części pierwszej, opisującej epokę poprzedzającą rewolucję przemysłową, wybór padł na Matteo Ricciego, włoskiego jezuitę przynoszącego do Chin europejskie zegary mechaniczne oraz holenderskiego rybaka Willema Beukelsa. Zegar mechaniczny, bo to on jest właściwym bohaterem pierwszego szkicu, uchodzi słusznie za archetyp maszyny wykonującej pracę za człowieka. Stanowi więc dogodny pretekst do uwypuklenia różnic pomiędzy podejściem do techniki właściwym Europejczykom i innym kulturom. [...] Willem Beukels występuje w tej książce głównie jako pretekst do zaprezentowania dorobku Niderlandów Północnych w okresie ich „Złotego Wieku”. [...]
Część druga prezentuje osiągnięcia klasycznej angielskiej rewolucji przemysłowej. Rozpoczynam ją od rolnictwa (Jethro Tull i Robert Bakewell), bowiem bez postępu w tej dziedzinie nie doszłoby do szybkiej urbanizacji i uprzemysłowienia Anglii. Abraham Darby, Henry Cort, Richard Arkwright i James Watt reprezentują klasyczne dziedziny angielskiej rewolucji przemysłowej: metalurgię, włókiennictwo i maszynę parową, więc ich obecność w tym miejscu nie wymaga wytłumaczenia. Podobnie jest z budowniczym kanałów księciem Bridgewaterem, budowniczym dróg Johnem Loudonem Macadamem i ojcem kolei żelaznej George'em Stephensonem. Josiah Wedgwood zasłużył, by znaleźć się w tej książce, ponieważ jego kariera pokazuje, że rewolucja przemysłowa to nie tylko wynalazki techniczne, lecz także doniosłe zmiany w organizacji produkcji i marketingu. Odrębne miejsce należy się Thomasowi Malthusowi i Edwardowi Jennerowi. [...] Dzieło Malthusa dało asumpt do zaobserwowania [...] zmian, jakie wniosła rewolucja przemysłowa do procesu reprodukcji ludności. Jenner z kolei był pionierem immunologii, dzięki której ludność Europy mogła w okresie rewolucji przemysłowej podwoić się. [...]
Część trzecia poświęcona została doświadczeniu amerykańskiemu. Podobnie jak w przypadku angielskim, galerię postaci otwiera rolnictwo, a właściwie jego uprzemysłowienie, przedstawione przez pryzmat osiągnięć wynalazcy mechanicznej żniwiarki Cyrusa McCormicka. Z kolei bez wynalezienia drutu kolczastego przez Josepha Gliddena amerykański zachód nie stałby się spichlerzem USA i Europy, a amerykański przemysł mięsny zatrzymałby się na poziomie rozwoju z około 1870 roku. Sylwetka Samuela Colta stanowi pretekst do omówienia genezy „amerykańskiego sposobu produkcji”. Z kolei Henry Ford i Alfred P. Sloan symbolizują „produkcję masową”. W książce poświęconej dziejom techniki musiało oczywiście znaleźć się miejsce dla [...] Thomasa Edisona. Tym razem jednak nie on stał się głównym bohaterem, lecz pretekstem do omówienia szerszych procesów społecznych charakterystycznych dla cywilizacji przemysłowej*.
---
* Michał Kopczyński, „Ludzie i technika. Szkice z dziejów cywilizacji przemysłowej”, wyd. Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”, Warszawa 2009, s. 15-16.