Choć od zakończenia II wojny światowej minęło już wiele lat, temat wojny i okupacji wraca stale na karty powieści, pamiętników czy wspomnień. Literatura wraca do czasów, w których sprawdzały się postawy ludzi wobec rozgrywających się wydarzeń, w których upadały stare, a rodziły się nowe kryteria ocen wartości ludzkich.
Znany pisarz węgierski Ferenc Sánta, podejmując w swej powieści "Piąta pieczęć" tę tematykę, pragnie pokazać, a zarazem dać pod rozwagę czytelnikowi, problem nienowy, ale bardzo istotny - postawę moralną człowieka w określonych warunkach politycznych. Stawia pytanie, czy i jaki jest wzorzec etyczny obowiązujący w każdym czasie i w każdych warunkach. Czy wolno odstąpić od pewnych, ogólnie uznanych norm, w imię wyższych celów, czy wolno np. ratować własne życie nawet kosztem poniżenia i utraty godności, jeśli to życie potrzebne jest innym.
Literacka fikcja ma służyć właśnie temu celowi, jest nie zakończoną jeszcze cięgle dyskusją na te tematy. Kim są bohaterowie powieści? Stolarz, szynkarz, zegarmistrz, kolporter, fotograf. Przeciętni, zwykli ludzie, bywalcy podrzędnego baru, w którym spotykają się od lat, by wypić porcję wina i porozmawiać o swych codziennych, drobnych sprawach.
(...) Autor podaje w swej książce tylko tzw. gołe fakty, pozbawia je zupełnie własnego komentarza. I dlatego powieść ta należy do tego typu lektury, której nie można odłożyć spokojnie po przeczytaniu. (...) Bo, mimo że znamy dobrze siebie i wydaje nam się, że znamy dobrze innych, nie zawsze zdajemy sobie sprawę, jak w określonej sytuacji postąpić może człowiek, gdyż sprawdzianem postawy ludzkiej jest zawsze czyn.
(Fragment z recenzji Anny Sendeli "Czas próby" w "Książki dla Ciebie" nr 6, 1968 r.)
[Instytut Wydawniczy Pax, 1981]