"Od zarania historiografii wszyscy wyznawcy muzy Clio deklarowali, że piszą prawdę i tylko prawdę. Niejednokrotnie byli świadkami lub uczestnikami zdarzeń niezwykłych, które podlegały ich ocenie. (...) Uważano, że obowiązkiem historyka jest prezentowanie »nagiej prawdy«. Tylko co jest ową prawdą w historii i jak ma się do niej odnieść historyk? Powinien on niewątpliwie odróżniać wiedzę o samych faktach od tworzenia własnej opinii i ocen tychże faktów. (...)

Historyk posługuje się w swoich badaniach zachowanymi źródłami, ale ich wybór jakże często został dokonany przez los czy przypadek i nigdy historyk do końca nie wie, ile źródeł do danego tematu zaginęło lub zostało zniszczonych świadomie. Dokonuje on na zasadzie własnej decyzji interpretacji tych dokumentów. (...) Kiedy czytelnik otrzymuje gotową książkę, to nigdy do końca nie wie, czy ma określony rzeczywisty obraz minionych dziejów, czy tylko jedną z możliwych interpretacji przeszłości. Historyk jest tym badaczem, który stawia trudne pytania wobec przeszłości, wykazuje maksimum krytycyzmu w stosunku zarówno do źródeł, jak panujących ustaleń w historiografii, i podejmuje trud nowej interpretacji, która w jego sumieniu jest najbliższa prawdy".

fragm. "Wstępu"


Władysław Zajewski - polski historyk, profesor w Instytucie Historii PAN, poeta.


[Wydawnictwo Arcana, 2015]