Do przeczytania „Nacji” namówili mnie znajomi. Ta namowa była potrzebna, ponieważ moje pierwsze spotkanie z Pratchettem nie należało do udanych. Szybko pogubiłem się w zawiłościach „Piramid” i chyba nie do końca bawił mnie przewrotny humor autora.

Tymczasem „Nacja” przypadła mi do gustu już od pierwszych stron. Fabuła nie jest wcale skomplikowana. Można powiedzieć, że wręcz liniowa (jak rzekliby gracze komputerowi). Prosta historia ludzi, którzy na zagubionej w bezkresie oceanu wysepce próbują odbudować samych siebie po przeżytym kataklizmie. Trochę zamieszania wprowadzają wątki metafizyczne, w których trudno odróżnić jawę od snu czy maligny. Bo jak zrozumieć to, że ktoś, komu śniło się, że przedziera się przez las, budzi się z liśćmi we włosach? Ale z czasem można się do tego przyzwyczaić.

Humor obecny w książce nie jest, wbrew tekstowi z okładki (Rebis, 2009), przewrotny. Nie uświadczy się tu smukłego elfa adoptowanego przez parę przysadzistych krasnoludów. Jest to raczej humor błyskotliwy, wykorzystujący niespodziewane skojarzenia, wypływający z nieoczekiwanych wniosków. Jednym słowem, inteligentny.

Nie jest to też powieść prześmiewcza, nikt nikogo (włączając w to autora i czytelnika) nie wyśmiewa, nikt nikogo nie poniża. Nie znaczy to, że w książce wszystko jest proste i oczywiste. Wręcz przeciwnie, główny bohater zadaje mnóstwo pytań: o sens kataklizmu, o swoje miejsce w świecie, o naturę bogów czy też istotę i rolę kultu. Dlatego ci, których światopogląd jest ustalony raz na zawsze (czytaj skostniały), ci, którzy nie potrafią pogodzić swojego światopoglądu z nowymi faktami, mogą poczuć się zagrożeni stawianymi pytaniami. Natomiast ludzie przeżywający autentycznie swoją wizję świata, tacy, dla których obce jest hasło: „jeśli fakty świadczą o czymś innym, to jest to wina faktów”, znajdą w książce sporo materiału do refleksji i własnego rozwoju.

Fabuła „Nacji” potrafi zainteresować. Nie jest to schemat rodem z Hitchcocka. Wprawdzie zaczyna się kataklizmem, lecz później napięcie nie wzrasta gwałtownie, lecz raczej faluje. Czyta się to dobrze i całkiem przyjemnie. Może też dlatego, że dość wyraźnie dobro oddzielone jest od zła (zły bohater raczej nie daje się lubić, natomiast dobry budzi sympatię). Z wiadomych względów (miejsce akcji) pojawia się też problem konfrontacji ludzi cywilizowanych i tych „dzikich”. Mam nadzieję, że nie zdradzę zbyt dużo stwierdzając, że rasiści nie znajdą tu potwierdzenia swoich tez, współistnienie głównych bohaterów na wyspie przenika pełen szacunek.

Na zakończenie należałoby dodać, że czytając „Nację” warto mieć pod ręką ołówek i kawałek kartki, albo odwrotnie, kawałek ołówka i notesik, by móc zapisać co błyskotliwsze myśli Terry'ego Pratchetta.