Nauczanie historii w szkołach siłą rzeczy sprowadza się wyłącznie do informacji o faktach najistotniejszych. W wąskim wymiarze godzin brakuje miejsca na dodatkowe smaczki, „wypełnacze” poznanych na lekcjach sztywnych ram historycznych wydarzeń. Wszyscy wiemy, że Niemcy zostały pokonane przez aliantów w 1945 roku. Co było potem? To też wiemy: strefy okupacyjne, „4D”, proces norymberski, mur berliński, wieczna przyjaźń pomiędzy NRD i PRL-em, potem, około roku 1990, nagły upadek muru i zjednoczenie Niemiec, a na koniec – potężne Niemcy, jakie znamy dzisiaj, pierwsza gospodarka Unii Europejskiej. Ale co było pomiędzy?

„Niemiecka jesień” to jedna z tych książek, po których lekturze zadajemy sobie pytanie: „Jak mogłem/mogłam się nad tym nie zastanawiać wcześniej?”. Reportaże Stiga Dagermana ze zniszczonych, biednych i głodujących Niemiec czyta się z dzisiejszej perspektywy niczym relację z wyprawy na odległą planetę.

Jeden z recenzentów zauważył, że Polacy wcześniej na taką lekturę nie byli gotowi. Trudno się z nim nie zgodzić - nie chcę sobie wyobrażać, co powiedziałaby o niej moja prababcia w 1950 roku. W 2012 roku możemy już sobie na luksus tej lektury pozwolić, oczywiście jeśli nie należymy do zwolenników wiecznego rozpamiętywania i rozdrapywania ran.

Ta krótka książka jest jedną z najlepszych lekcji historii, jakie odebrałem w życiu. Opowiada o tym, co było pomiędzy wielkimi datami i jak wcielano w życie to, o czym zdecydowali kowale historii gdzieś tam, w pałacu, za konferencyjnym stołem. Zwraca też uwagę na pozornie oczywistą rzecz – zawsze warto przyjrzeć się tej drugiej stronie, bo nic nigdy nie jest monolitem…

Gorąco zachęcam do lektury. Bełkotliwy i zupełnie niepotrzebny wstęp Elfriede Jelinek można z czystym sumieniem opuścić.

PS. Poruszonych dziełem Dagermana miłośników „wypełniaczy” odsyłam do zbioru reportaży Włodzimierza Nowaka pt. „Obwód głowy”, kolejnej odsłony i niejako kontynuacji tej samej historii, idealnego dopełnienia „Jesieni”.