Twórczość Iris Murdoch, jednej z najwybitniejszych pisarek angielskich średniego pokolenia (ur. 1919), zajmuje na tle współczesnej literatury angielskiej osobną, a bardzo wysoką pozycję. Swoisty rodzaj tej twórczości determinuje filozoficzne i filologiczne (w zakresie filologii klasycznej) wykształcenie autorki, a jej "osobność" - całkowita obojętność na aktualne prądy, mody i konwencje literackie. Iris Murdoch kroczy drogą własną, wytyczoną przez jej osobistą wrażliwość i określone zainteresowania, formalnie zaś wierna jej narracji tradycyjnej, konstruowanej jednak niezwykle kunsztownie i na sposoby bardzo rozmaite. Toteż jakkolwiek całe dzieło Murdoch [...] charakteryzuje ta sama postawa filozoficzna, poszczególne jej książki różnią się nieraz od siebie tak bardzo, że z trudem przychodzi uwierzyć, iż są dziełem jednej autorki. [...]

Aura niepokoju po mistrzowsku zaznaczona już w pierwszych zdaniach "Jednorożca" i gęstniejąca w miarę rozwoju opisywanych wydarzeń różni się jednak dość zasadniczo od nastrojów charakteryzujących atmosferę współczesnej powieści sensacyjnej. I to pomimo faktu, że element sensacyjny, w najlepszym tego słowa znaczeniu, bynajmniej nie jest obcy fabule tego znakomitego - dziejącego się przecież współcześnie - utworu. Wynika to stąd, że autorka postanowiła nawiązać swoim opowiadaniem do bogatej w literaturze angielskiej tradycji powieści "gotyckiej" czy też "romansu grozy" [...] zatem owa aura, w jakiś wyczuwalny sposób "niedzisiejsza", wywodzi się w prostej linii z dzieł dawnych, które zaczęły powstawać w Anglii w wieku osiemnastym. [...]

Z powieści "gotyckiej" czy też z "romansu grozy" przejął "Jednorożec" [...] cały zestaw obowiązkowych rekwizytów gatunku: tajemniczość bohaterów i sytuacji, całą "gotycką" poetykę miłości i zbrodni, wreszcie przerażającą surowość krajobrazu. W Zamku Gaze, położonym między bagnem a morzem, nie ukazują się co prawda duchy, [...] co nie znaczy, że realistyczny tok narracji "Jednorożca" nie pozostawia niedomówień i nie pozwala snuć jak najdziwniejszych przypuszczeń i domysłów, chociażby na temat postaci głównej bohaterki.

(z "Posłowia" Juliusza Kydryńskiego)

[Wydawnictwo Literackie, 1978]