„Rozpaczliwy brak umiejętności pisarskiej, emocjonalny kociokwik”. Krytyk „New York Timesa”, który tak skwitował premierę „Paragrafu 22” (1961), książkowego debiutu Josepha Hellera, popełnił pomyłkę życiową. Oparta na osobistych doświadczeniach powieściowa groteska o grozie i absurdzie wojny oraz życia w armii rozeszła się w ponad 10 mln egzemplarzy na całym świecie. Mike Nicholos siedem lat zabiegał o prawo do sfilmowania książki. Gdy wreszcie je uzyskał, nakręcił obraz w „galaktycznej” obsadzie z Alanem Arkinem w roli Yossariana, Jonem Voightem, Martinem Sheenem, Anthonym Perkinsem i Orsonem Wellesem. Zwrot „Paragraf 22” trafił do potocznej angielszczyzny jako określenie sytuacji, w której człowiek, niezależnie od tego, co robi, skazany jest na porażkę.

Tytułowy „paragraf” to prawny kruczek w wojskowych przepisach, w myśl którego podwładni bezwzględnie muszą wykonywać rozkazy, przełożeni zaś mogą robić wszystko, czego nie można im zakazać. Bombardier Yossarian udaje wariata, żeby uniknąć szaleńczych lotów bojowych. Lekarze i dowódcy zgodnie orzekają, że jego odmowa jest wyrazem zdrowia psychicznego. Bohater jest zdrowy, więc... może latać.

Na początku lat 90. Hellerowi zaoferowano zaliczkę 10 mln dolarów za napisanie dalszego ciągu powieści. Studia filmowe biły się o prawa do jej sfilmowania. Premierze „Ostatniego rozdziału. Paragraf 22-bis” (1993) towarzyszyła gigantyczna kampania reklamowa. Na próżno. Gorzka w wymowie powieść – Heller sportretował swoich dawnych bohaterów o kilkadziesiąt lat starszych, żyjących w zdegradowanym świecie bez zasad i wartości – spodobała się krytykom, ale nie odniosła komercyjnego sukcesu. „Obarczony dużą zaliczką podejmujesz się napisać książkę, która spodoba się masowemu czytelnikowi. Ale bardzo mało dobrych książek podoba się masowemu czytelnikowi. «Paragraf 22» to był fuks” – tłumaczy swoje niepowodzenia pisarz.

[Wydawnictwo Albatros A. Kuryłkowicz 2000 - Kolekcja Gazety Wyborczej, 2005]