Kazantzakis jest znany głównie za sprawą "Greka Zorby" oraz książki będącej pierwowzorem słynnego filmu M. Scorsesego pt. "Ostatnie kuszenie Chrystusa". Jednak poza tymi dwiema książkami napisał on także trzeci tekst, z którym się zapoznałem, skuszony walorami pozostałych dwóch dzieł. Mimo iż było to dobrych parę lat temu, przyznać muszę, iż zrobił on na mnie największe wrażenie spośród trzech wymienionych wyżej lektur. Ta kilkusetstronnicowa książka to świetna analiza obrzędowości europejskiej, zakorzenionej w tradycji judeochrześcijańskiej. Kazantzakis w bardzo klarowny i konkretny, a zarazem poetycki i wysublimowany sposób przedstawia nam dzieje pewnego tradycyjnego obrzędu w jednej z górskich, greckich wiosek, która rytuał pasyjny Chrystusa potraktowała całkiem "na serio". Od wielu pokoleń bowiem jest w niej praktykowany ceremoniał "żywego" przedstawienia agonii Jezusa, w którym wielu mieszkańców przebiera się i odgrywa dane postacie, co jest okazją do swoistego publicznego pokazania swej pozycji, zarówno z dobrej strony (choćby postacie apostołów) jak i haniebnej (postać Judasza). Przygotowania do owego obrzędu trwają wiele dni, zaś dla całej wioski jest to okres szczególny, co jest powodem wielu niecodziennych wydarzeń.

Świetna i wciągająca proza Kazantzakisa, podejmująca zazwyczaj problem określenia relacji pomiędzy człowiekiem (rozumianym zbiorowo) a Bogiem, to naprawdę znakomite studium tego niezwykłego obyczaju, który przecież do dziś dnia jest praktykowany w wielu krajach. Powieść ta zmusza czytelnika do szerszego zastanowienia się nad zagadnieniem religijności i jej wpływu na ludzkie postępowanie. Grecki autor dostrzega obie strony tej relacji: czasami religia wpływa na ludzi kojąco i stabilizująco, będąc instancją, która nadaje życiu sens, zaś niekiedy potrafi za sprawą ortodoksji i fanatyzmu przekształcić ludzi w płowe bestie, które pod przykrywką krzyża potrafią dokonać najbardziej haniebnych czynów. Autor, penetrując głównie tę drugą stronę, dostrzega także pozytywne aspekty religii, o czym świadczą ostatnie zdania tej pięknej i mądrej (szkoda, że tak mało znanej) powieści.