„Znakomity mariaż, on bowiem jest bogaty, a ona ładna” [1].

Jeszcze w nie tak bardzo odległych czasach, bo przed dwustu laty, o powodzeniu w życiu kobiety decydowały jednoznacznie i wąsko określone kwestie – jej pochodzenie, posag oraz uroda. Cechy te, nabywane niejako z urodzenia, na które można mieć niewielki wpływ, determinowały całe przyszłe życie wchodzącej w dorosłość dziewczyny. Bowiem panna z dobrego domu obdarzona ładną aparycją miała największe szanse na udane zamążpójście i dostatnie życie. Czy zawsze, a może czy kiedykolwiek gwarantowało to szczęście, pozostaje już odrębną kwestią…

Marianna i Eleonora – bohaterki jednej z najbardziej znanych powieści Jane Austen - choć dysponują nie najgorszymi koneksjami, to niestety nieomal zupełnie zostały pozbawione posagu z uwagi na odziedziczenie majątku przez przyrodniego brata. Pozostaje im zatem skromne jak na ich klasę społeczną życie – bo w mniejszym domu i ze służbą ograniczoną do dwóch - trzech osób - oraz oczekiwanie na uśmiech losu. Niebagatelną rolę odgrywa ich prezencja i wygląd, brak pieniędzy może zrekompensować jednie uroda.

To, co dziś może się wydawać nieprawdopodobne – aby kobieta nie miała możności decydowania o własnej przyszłości i dokonywania wyborów - nie tak dawno było częścią porządku prawnego i społecznego. Damy potrzebowały męskiej opieki, najpierw ojca, a potem męża, brata czy innego męskiego członka rodziny. Eleonora i Marianna mają przed sobą dwie wizje przyszłych lat – żyć oszczędnie wraz z mamą w wiejskim domu lub wyjść za mąż. Marzenia, ambicje i plany mogą być związane jedynie z rolą matki, żony lub starej panny - a ta ostatnia możliwość wiąże się z najgorszą pozycją towarzyską.

Marianna ma emocjonalną osobowość, jest pełna idealizmu, romantyzmu i daje się ponosić sentymentom. Jej natura nie znosi trywialności i przeciętności, łaknie przygód i burzliwych, głębokich uczuć. Eleonora jest jej przeciwieństwem - starsza, rozważna, spokojna i skrywająca emocje, nie żyje chwilą, a racjonalnie planuje i dostosowuje się do otoczenia. Docenia to, co ma i nie pragnie przygód. Obie siostry, chociaż wchodzą do towarzystwa z podobnym bagażem doświadczeń życiowych, to podejmować będą zgoła inne decyzje, a ich reakcje na koleje losu będą diametralnie inne.

Młodsza z panien szybko ulegnie biciu serca i bez pamięci zakocha się w przypadkowo poznanym młodzieńcu z dobrego domu. I natychmiast stanie się on dla niej całym światem. „W jego obecności Marianna nie zauważała nikogo. Wszystko, co robił, było słuszne. Wszystko, co mówił, było mądre” [2]. Eleonora zachowa się przeciwnie i swoje zauroczenie przeżywać będzie w sekrecie i w ukryciu. Szybko okaże się, że jej wstrzemięźliwość w okazywaniu uczuć ochroni ją przed plotkami w towarzystwie.

Debiutancka powieść Jane Austen pokazuje już próbę jej talentu i trafność obserwacji życia sfery towarzyskiej, w której przyszło jej funkcjonować. Zwięzłe i błyskotliwe charakterystyki postaci oraz opisy codzienności zubożałej arystokracji zaskakują celnością uwag i dojrzałością sądów. Przecież „czasem ustala się opinię o człowieku na podstawie tego, co sam o sobie mówił, a jeszcze częściej na podstawie tego, co inni o nim mówili, nie zostawiając sobie czasu na namysł i osąd” [3].

„Rozważna i romantyczna” to powieść, która nie starzeje się mimo upływu lat, bo chociaż – na szczęście - zmieniają się stosunki społeczne i pozycja kobiet, to pewne problemy i wartości pozostają uniwersalne. Bo „poza wszystkim, co takie jest urzekające w idei jednej, dozgonnej miłości, mimo wszystkich pięknych słów o tym, że nasze szczęście może zależeć wyłącznie od jednej tylko osoby (…) nie jest możliwe …. żeby tak było” [4].

[Recenzja została opublikowana na innych portalach czytelniczych]

[1] Jane Austen, „Rozważna i romantyczna”, przeł. Anna Przedpełska-Trzeciakowska, wyd. MG, 2022, s. 35.
[2] Tamże, s. 49.
[3] Tamże, s. 83.
[4] Tamże, s. 222.