Typ recenzji: oficjalna PWN
Recenzent: Natalia M (porcelanka)

„Zawsze pragnęła wyjść za mąż, choć nie miała wysokiego pojęcia ani o mężczyznach, ani małżeńskim pożyciu. Małżeństwo to jedyne przyzwoite wyjście dla wykształconej młodej damy bez majątku, a choć nie zawsze można w nim osiągnąć szczęście, jest z pewnością najlepszym środkiem zapobiegającym biedzie” [1]

Przed dwustu laty o wartości kobiety nie stanowiło jej wykształcenie, charakter, umiejętności czy inteligencja – ale pochodzenie i majątek. Przy czym na niewiele zdało się bogactwo bez odpowiednich koligacji. Jedynie wysoko urodzone i dobrze usytuowane kobiety mogły liczyć na jako taką swobodę czy wolność wyboru – i to najczęściej dopiero wtedy, gdy owdowiały. Nawet najładniejsza i najbardziej utalentowana dziewczyna z dobrego domu niewiele znaczyła, jeśli nie stał za nią jakiś mężczyzna – ojciec czy mąż - lub nie była skoligacona ze starym, zamożnym rodem. Stąd wielka waga małżeństwa w życiu kobiet: miało zapewniać bezpieczne, dostatnie i dogodne życie. Nie niosło jednak ze sobą najczęściej niezależności czy samodzielności, było raczej formą przejścia spod opieki jednego mężczyzny pod kuratelę drugiego.

Nie może zatem dziwić, że głównym tematem podejmowanym przez Jane Austen, córkę duchownego, były perypetie związane z zamążpójściem panien z dobrych, acz niezamożnych domów. Fabuła „Dumy i uprzedzenia” jest nie tylko powszechnie znana, ale jest też jednym z najpopularniejszych motywów romansów. Ona – panna Bennet – czuje się urażona zachowaniem nowo poznanego pana Darcy’ego, on, początkowo niezainteresowany jej osobą, zaczyna z czasem doceniać jej urodę i intelekt. Zanim dojdą do porozumienia, czekają ich liczne perypetie, konieczność przewartościowania swoich dotychczasowych poglądów i nade wszystko przezwyciężenie własnych uprzedzeń. Główna bohaterka nie bez powodu zapyta „dlaczego to pan, z tak wyraźnym zamiarem obrażenia mnie, oświadczył tutaj, że kocha mnie wbrew własnej woli, własnemu rozsądkowi, a nawet własnej naturze” [2], mając wciąż w pamięci pierwsze wrażenia niechcianego adoratora, który oceniając ją uznał, że jest „zupełnie znośna, ale nie na tyle ładna, bym ja miał się o nią pokusić” [3].

Jane Austen zdobyła sławę już we własnej epoce jako autorka błyskotliwych powieści obyczajowych z wątkiem romansowym. Jej zmysł obserwacji i styl skrzący się humorem powodowały, że tworzone przez nią historie były żywe i barwne. Trafne charakterystyki postaci odzwierciedlały cechy wielu autentycznych osób z przełomu XVIII i XIX wieku, a wiernie oddane tło społeczne nadawało opowieści prawdziwości. Współcześni Austen czytelnicy cenili ją za celność spostrzeżeń, obecni zaś zachwycają się ponadczasowością jej opisów ludzkiej natury i kolorytem epoki, który oddała. W końcu „po cóż innego żyjemy, jak nie po to, by być przedmiotem rozrywki naszych sąsiadów i z kolei sami śmiać się z nich?” [4].

„Duma i uprzedzenie” zachwyca tak samo, a może nawet bardziej, niż przed wiekami, bawi sarkastycznymi uwagi i charakterystycznym poczuciem humoru. Mimowolnie wywołuje przemyślenia i szybko uświadamia, że współczesna fascynacja życiem z przełomu XVIII i XIX wieku zazwyczaj nie oznacza pełnej akceptacji ówczesnych stosunków społecznych i realiów życia.

Ocena recenzenta: 5/6

[1] Jane Austen, „Duma i uprzedzenie”, przeł. Anna Przedpełska-Trzeciakowska, wyd. MG, 2022, str. 117.
[2] Tamże, str. 173.
[3] Tamże, str. 15.
[4] Tamże, str. 313.