Przyznawana przez czytelników Nagroda im. Natalii Gorbaniewskiej dla Dom kata (Tompa Andrea) wielce mnie cieszy i rekreuje, nie martwi mnie też Angelus 2017 wręczony po raz pierwszy w historii Rosjaninowi, Opowieści z ostatnich dni: Trylogia (Pawłow Oleg). Obie książki szczęśliwie nabyłem przed przyznaniem nagród (żadnej innej z finałowej siódemki nie sprawiłem sobie, więc jest to strzał szczęścia). Co nie znaczy, że je już przeczytałem.

Tompa prawi o czasach reżimu Ceaușescu w krótkich opowiadaniach, w zasadzie, w nowelach. Nie są to utwory oszałamiające zwrotami akcji, czy zaskakującymi puentami. Odkrywają one dla nas jednak zapomniany świat oderwanego od bloku, samorządnego dyktatora, który terroryzował swój naród w sposób, który żenował nawet Breżniewa, czy Andropowa. Ceaușescu został rumuńskim gensekiem w 1965 r. po śmierci Gheorghego Gheorghiu-Deja, który zasiadał w komitecie jeszcze od wojny, od 1944 r. O ile Gheorghiu-Dej przez 20 lat panował w sposób praktycznie niezakłócony, dlatego, że dostosowywał się do zewnętrznej sytuacji, (musiał ustąpić na rok w 1954, ale szybko się dostosował i powrócił do władzy, uznając Chruszczowa), to Ceaușescu rządził po swojemu, po kolei przejmując coraz to nowe obszary już i tak autorytarnej władzy. W 1967 r. został Przewodniczącym Rady Państwa, w 1974 r. urząd ten zlikwidował i ogłosił się prezydentem. Prowadził własną, niezależną politykę zagraniczną odmawiając n.p. interwencji w czechosłowackiej Pradze w 1968 r. Dobrotliwą politykę sąsiedzką nadrabiał za to srogą polityką wewnętrzną, z pieczołowicie wyszydzanym przez Tompę Decretulem 770 pe 1966, czyli ustawą całkowicie delegalizującą aborcję i karzącą więzieniem lekarza i pacjentkę.

Noblistka Müller Herta, polska reportażystka Rejmer Małgorzata, czy film "4 miesiące, 3 tygodnie i dwa dni" przedstawiają ten niesławny w dziejach kodeks, który jest nam dziś zupełnie obcy i niewyobrażalny (Ha! Ha!).

Tompa zapatruje się na rumuńską kwestię nieco z dystansu - sama jest Węgierką żydowskiego pochodzenia. Swój pobyt w Rumunii zawdzięcza jednak nie turystyce, ale traktatowi z Trianon, który pokarał Węgry za przynależność do Państw Centralnych. I tak jedna z zacniejszych nowel traktuje o uczennicy, która przygotowując perfekcyjny referat o Gra szklanych paciorków: Próba opisu życia magistra ludi Józefa Knechta wraz z jego spuścizną pisarską (Hesse Hermann) spotyka się ze zgoła niemerytorycznymi uwagami ze strony nauczycielki.

Zasługą tłumaczki,Anny Butrym jest pozostawienie w oryginalnej wersji niektórych rumuńskich zwrotów, którymi posługują się żyjący w Siedmiogrodzie Węgrzy. Ciekawostką jest to, że Tompa skazana na Rumunię nie do końca ją faworyzuję - "Dok kata" mógłby uchodzić za książkę niepoprawną politycznie, gdyby nie fakt, że autorka ukazuje Rumunów w całej ich złożoności, wyliczając zarówno ich negatywne cechy, jak i oddając im honor; pokazując ich ucisk i cierpienie, czy zdolność do ponadnarodowej solidarności.