Początek uznałem nawet za niezły. Opis ciężkiego życia w biednej chłopskiej rodzinie działa na wyobraźnię. Niestety, po przyzwoitym wstępie pojawiły się zgrzyty i pytania: Dlaczego autor przeskakuje tyle lat do przodu? Dlaczego opisuje szczegółowo jakąś młodzieńczą miłość, a w ogóle nie wspomina o tym, jak poznał swoją żonę? Coś mi tu nie pasowało. I słusznie.

Sprawozdania z działań wojennych (szczególnie te z drugiej wojny światowej) okazały się strasznie rozwlekłe i nudne (mogą zadowolić tylko kogoś interesującego się tym tematem). Ciekawie wypadły przeżycia Gorbatowa z pobytu w więzieniach i obozach, ale stanowią one zbyt małą część książki, która poza nudą ma jeszcze tę wadę, że jest przesiąknięta do obrzydzenia radziecką propagandą. Uderzyło mnie także, iż autor opisuje swoje życie w wojsku bez zaprzątania sobie głowy tym, że zabijał ludzi, jakby zupełnie był na to niewrażliwy – "Martwy nieprzyjaciel to dobry nieprzyjaciel!", zdaje się mówić nam na kartach książki (np. opisuje z zadowoleniem historię, kiedy zaczęli strzelać do akurat kąpiących się niemieckich żołnierzy).

Nie wiem, czy ta autobiografia została tak okrojona przez cenzurę, czy Gorbatow sam dostosowywał się do panujących nastrojów? Np. jest tu mowa o okrutnych warunkach w łagrach, ale ani razu nie wspomina się o roli Stalina w tym wszystkim – w ogóle można odnieść wrażenie, że represje pojawiły się znikąd (ot, taka mała ludzka pomyłka). Za to Lenin jest wychwalany pod niebiosa, niczym zbawiciel ludzkości. Tekst pewnie został odpowiednio zredagowany, lecz Gorbatow, jako wysoko postawiony generał, na pewno nie miał zamiaru popełnić politycznej omyłki. Ciekawi mnie tylko, czy naprawdę był przesiąknięty komunistycznymi dyrdymałami, czy jedynie starał się stworzyć pozory, że jest wzorowym obywatelem? (statystycznie biorąc – to drugie).

Jeśli ktoś zastanawiał się nad lekturą, radzę zastanowić się jeszcze raz. Osobiście uważam, że są dużo lepsze książki. Jednak trzeba przyznać, iż mimo wszystkich wad ta stanowi całkiem bogate źródło informacji o działaniach wojennych w czasie drugiej wojny światowej, gdy Rosja zaczęła już przeć na zachód. Jeśli kogoś bardzo ciekawi ta tematyka, może spróbować. Jest niewielka szansa, że się nie zawiedzie.