Zabić drozda (Lee Harper)

"Zabić drozda" to jedna z najpopularniejszych, najczęściej czytanych, ocenianych i omawianych książek współczesnej literatury. Powieść społeczno-obyczajowa amerykańskiej pisarki, która otrzymała za nią jedno z największych literackich odznaczeń w postaci Nagrody Pulitzera. Zawiera wątki autobiograficzne, przedstawia życiowe mądrości i porusza jeden z największych problemów w historii ludzkości. Książka o prostej, ale niezwykle wymownej fabule, która trafiła głęboko do świadomości wielu Amerykanów i nie pozostawia obojętnym żadnego czytelnika, który po nią sięgnie.

Akcja powieści toczy się w latach 30. XX wieku, w fikcyjnym amerykańskim miasteczku Maycomb, gdzie mieszka rodzina Finchów. Atticus Finch - adwokat i głowa rodziny, Jeremy 'Jem' Atticus Finch - jego syn, i Jean 'Skaut' Louise Finch - córka. Obserwujemy dzieciństwo obojga młodych bohaterów, którzy wiodą spokojne życie bez matki, ale pod czujnym okiem cnotliwego ojca. Widzimy jak dojrzewają, bacznie obserwują, co się wokół nich dzieje, jak postępuje ojciec, jak postępują inni mieszkańcy miasteczka, zadają pełno pytań, analizują odpowiedzi, porównują sytuacje, wyciągają wnioski z każdej nauki, poznają świat z każdej możliwej strony. Szczególną ich uwagę zajmuje tajemniczy syn sąsiadów, który nigdy nie wychodzi z domu, więc wspólnie z Charlesem Bakerem Harrisem, czyli kumplem Dillem, próbują go w jakiś sposób z tego domu wyciągnąć.

Rodzina Finchów wiedzie spokojny żywot i daje sobie jakoś radę, mimo że żyje w czasach Wielkiego Kryzysu, którego skutki są odczuwalne w małym prowincjonalnym Maycomb. Społeczeństwo murzyńskie nie może na taki spokój liczyć. Pewnego razu Atticusowi zostaje przyznana sprawa obrony Toma Robinsona, Afroamerykanina, który został oskarżony o zgwałcenie białej dziewczyny - córki Boba Ewella, największej szumowiny w mieście. Wszystko wskazuje na to, że czarnoskóry Tom jest niewinny i padł ofiarą prześladowań rasowych. Jednakże biała społeczność Maycomb woli wierzyć kłamstwom dziewczyny i jej plugawego ojca. Atticusa Fincha czeka nie lada wyczyn udowodnienia przed wymiarem sprawiedliwości, że prawda leży po stronie niewinnego Afroamerykanina, który nie ma za wielu sprzymierzeńców.

"Zabić drozda" to jedna z tych pozycji, które wywołują silne emocje, poczucie niepokoju, nerwowe zgrzytanie zębów, bezsilność wobec niesprawiedliwości i plugawości ludzkiej. Problem rasizmu, który porusza autorka, jest znany każdemu z nas. Kiedyś był on problem na znacznie większą skalę, dziś już wygląda to nieco inaczej, chociaż niewątpliwie dalej występuje. Nie ma zatem w tej książce niczego, z czym dojrzały człowiek (czytelnik zwłaszcza) by się nie spotkał; czy to w książce, czy w filmie, czy po prostu we własnym życiu. A mimo to tą książkę czyta się wyśmienicie. Autorka ma prosty styl i lekkie pióro, nie używa kwiecistego słownictwa, nie nadużywa środków stylistycznych, pisze prosto i otwarcie, ale porusza czytelnika.

Najważniejszą składową tej pozycji są niewątpliwie jej postaci. Atticus - wzór cnót, spokojny, opanowany, sprawiedliwy, dżentelmen, idealny prawnik, nauczyciel i ojciec, Jem - podobny do ojca, miły, skłonny do pomocy, dobrze wychowany, nieco strachliwy, Skaut - trochę czarna owieczka, butna, szczera, inteligentna, dumna i potrafiąca naskoczyć na każdego, żeby tę dumę bronić. W zasadzie to najważniejsza postać, bo to ona jest główną bohaterką i narratorką, która wszystkiemu się przygląda, pyta, analizuje, porównuje, poznaje, nie stereotypizuje, opiera się na tym, co widzi. Za jej sprawą następuje zderzenie niewinnych atrybutów dzieciństwa z bezwzględnym światem dorosłych i rasizmem.

Istotne są też postaci drugoplanowe: ciocia Alexandra - siostra Atticusa, która w pewnym momencie pojawia się w życiu Finchów i rządzi twardą ręką, tradycjonalistka, wielka dama, uprzedzona do afroamerykańskiej części społeczeństwa, Calpurnia - czarnoskóra kucharka w domu Finchów, poważna, dobra, mocno zdyscyplinowana, w życiu dzieci przełamuje barierę między białymi a czarnymi, pokazuje, że czarni to też normalni ludzie, Bob Ewell - biedak, nędznik, ignorant, wiecznie pijany, najgorsza postać ze wszystkich.

Książka Harper Lee przypomina mi bardzo twórczość uwielbianego przeze mnie Johna Steinbecka. Tu też mamy małe, prowincjonalne amerykańskie miasteczko, mocno osadzoną w nim społeczność, która jest często biedna i zacofana, prostą fabułę, wyrazistych bohaterów, pełno wartości i życiowych mądrości, przemyśleń, niewyolbrzymionych problemów. I na tym tle pokazuje problem, czyli rasizm i małomiasteczkową ignorancję, która nie pozwala spojrzeć na krzywdę ludzką w odpowiednim świetle i w odpowiedni sposób zareagować. Nie napiszę na temat tej książki niczego, o czym by się już wcześniej nie napisało i powiedziało. Sfilmowana, uhonorowana najważniejszą z nagród, poruszająca, wartościowa, nieskazitelna, piękna. Wprawiła w zachwyt i wprawiać będzie wiele pokoleń. Jeśli ktoś jeszcze nie czytał, to serdecznie polecam. ;)

"Odważny jest ten, kto wie, że przegra, zanim jeszcze rozpocznie walkę, lecz mimo to zaczyna i prowadzi ją do końca bez względu na wszystko"*


*Harper Lee, Zabić drozda, Wyd. Rebis, Poznań 2015, s. 170.

Recenzja pochodzi z bloga: http://swiat-bibliofila.blogspot.com/2015/12/zabic-drozda-harper-lee-recenzja.html