O kim mowa?


Część pierwsza: Ludzie


– Panny kandydatki
Kandydatki a ich rodziny. Walka o dobrowolność wstępowania. Kontrola. Wypadki nietypowe

– Quadrima Christo nubilis
Ustawowy wiek przyjmowania. Praktyka. Badanie zdrowia. Kwestia pochodzenia. Badanie umiejętności, usposobienia, motywacji

– Agata ze świata, a w zakonie Beata
Dalsze badania szczegółowe. Czas probacji. Obrzęd obłóczyn. Imię zakonne

– O dalszym progresie w cnotach i aplikacji do nich
Nowicjackie "zawarcie". Formacja intelektualna i formacja serca. Dalsza próba. Wystąpienia i wydalenie

– A co z tym posagiem?
Prawo i rozsądek. Nakazy władz kościelnych. Posagi a inflacja. Intercyzy i procesy. Wyjątki

– "Z Niebem dziś wchodzi w traktat..."
Śluby zakonne. Różnica w ich formułach. Decyzje, egzamin, rekolekcje. Obrzędy profesji

– Znakomita zakonnego panieństwa ozdoba – konsekracja
Konsekracja dziewic. Warunki udzielania. Rola tego obrzędu w duchowości mniszek

– Familia klasztorna
Złożona społeczność klasztorna. Służba. Klasztor w roli przyzwoitki. Rezydentki. Katechumenki. Uczennice. Kapelani

– Wspólnota
Liczebność zgromadzenia. Podział na "chóry". Talenty i charaktery

– O żarzliwości i spustoszałości
Walka o własne ideały. Rekolekcje. Renowacja. Wypadki trudne. Przenosiny. Apostazja

– Lata życia, zgon – i komplikacje po zgonie
Liturgia śmierci. Obrzędy pogrzebu. Opowieści o duchach


Część druga: Dom

– Dom wspólnej samotności
Architektura w służbie milczenia. Życie samotne czy wspólne. Przepisy dotyczące budynków klasztornych. Lokalizacja

– Jak się klasztor budowało
Skromne początki fundacji. Kościół klasztorny. Przeróbki i remonty

– Miejsca regularne
Chór zakonny. Przedchórze. Kapitularz. Refektarz. Sala robót. Furta. Rozmównica

– Habitacja panieńska
Cele zakonnic. Umeblowanie i pościel. Mieszkanie przełożonej. Oświetlenie. Kuchnia. Łaźnia i "miejsca sekretne". Pralnia. Westiarnia. Korytarze. Ogrody

– Klauzura
Historia prawa klauzury: prawo średniowieczne i potrydenckie. Polskie nieregularności. Klauzura a źródła utrzymania. Potrzeba klauzury

– Dilexi decorem domus tuae
Ozdoba a prostota. Wyposażenie kościoła. Hafty liturgiczne. Kosztowności, ubóstwo celi. Obrazy święte. Klasztorny porządek


Część trzecia: Realia najprostsze

– Święte ubóstwo
Dzieje teorii ubóstwa zakonnego. Potrydenckie normy i praktyki. Wielość modeli ubóstwa zakonnego w Polsce. Model benedyktyński a wschodni

– Co panny jadły i piły
Teoria zakonnego wiktu. Siedemnastowieczne produkty żywnościowe. Posty. "Korzenie". Osiemnastowieczne jadłospisy. Napoje. Różnice stołu

– O amikcie, czyli odzieży
Prawa dotyczące stroju. Bielizna. Poszczególne części habitu. Spór o szkaplerz. Odzież zimowa, letnia, robocza

– Percepta i ekspensa
Stałe wydatki klasztoru. Jednorazowe inwestycje. Stałe dochody: z folwarków, z posagów, z kapitałów. Jałmużna. Praca sióstr

– Jako się panny gospodarstwem bawiły
Funkcja gospodyni. Zarząd folwarków. Co się na wsi robiło. Inwentarz włości: dwór, wyposażenie, powinności poddanych. Urodzaje

– O jurydykach i łykach
Prywatne skrawki miasta. Lokowanie jurydyki. Konflikty z radą miejską

– Jako się panny procesowały
Proces czy sąd polubowny. Akta procesowe. Adwokaci. Apelacje. Pieniacze. Dzieje procesu. Niebezpieczeństwo życia. Zajazdy


Część czwarta: Struktury

– Posłuszeństwo według reguły
Potrzeba władzy. Nadrzędna rola prawa zakonnego. Różne reguły zakonne. Ustawy pomocnicze: deklaracje, konstytucje etc. Działalność reformatorska

– Panna przełożona
Tytuł. Kadencja. Elekcja. Symbole władzy. Przełożeństwo a kierownictwo duchowe. Rola przykładu własnego

– Człowiek do pastorału
Ciężary władzy. Potrzeba matki. Ucieczka przed odpowiedzialnością. Przypadki rosnącego dystansu. Podjęty krzyż przełożeński

– Ciotki i macoszki
Hierarchia wewnątrz wspólnoty. Zwroty grzecznościowe. Niższe urzędy klasztorne: sposób mianowania, nazwy, kadencja

– Obediencja
Obediencja w średniowieczu. Prepozyt. Przechodzenie pod władzę biskupów. Rola zakonów męskich. Wizytacja

– Tertium, które non dabatur
Wspólnota a całość zakonu. Próby przełamania izolacji klasztorów żeńskich. Nieudana centralizacja benedyktynek chełmińskich. Rola ich kapituły domowej. Jednoczenie przez jednolitość i kontakty

– Wobec Kościoła i świata
Klasztor a parafia. Bractwa. Stosunki między zakonami. Konfraternie. Rywalizacja. Rola społeczna: wstawiennictwo, rekolekcje. Pogrzeby dzieci. Zmiana klimatu w XVIII wieku

– Miejsce w społeczeństwie
Klasztor a władza królewska. Perypetie z fundatorami. Klauzura na wiadomości. W społeczeństwie wielowyznaniowym. W społeczeństwie wielowarstwowym. Sądy wiejskie


Część piąta: Cykle i zakłócenia

– Dwadzieścia cztery godziny
Porządek dnia. Pacierze nocne. Godziny kanoniczne. Obligacje. Modlitwa myślna

– Siedem dni tygodnia
Spowiedź i Komunia św.: różnice praktyk. Osiemnastowieczne dewiacje. Tygodniowe funkcje w chórze i w refektarzu. Dodatkowe nabożeństwa. Ćwiczenia pokutne. Karność zakonna

– Dwanaście miesięcy
Rytm roku liturgicznego. Rubrycela. Narastanie zwyczajów. Sapiencja. Wielki Czwartek u benedyktynek nieświeckich. Pogrzebki NMP. Augustiańskie sakramentalia. Imieniny. Credo mroźne

– Choroba
Sztuka chorowania. Opisy chorób. Różne środki lecznicze. Zabiegi: puszczanie krwi. Infirmeria klasztorna. Domowe lekarstwa. Epidemie. Szpitale

– Furia żywiołów i ludów
Wichura. Pożar. Powódź. Trzęsienie ziemi. Szarańcza. Wojna: wojenne zniszczenia i powojenne trudności


Część szósta: Muzy klasztorne

– Euterpe – czyli o muzyce i śpiewie
Śpiew liturgiczny i pozaliturgiczny. Chorał a polifonia. Instrumenty muzyczne. Nauka śpiewu i muzyki. Księgi chórowe

– Urania – czyli pisma o rzeczach niebieskich
Pobudki do twórczości literackiej. Rodzaje literackie uprawiane w zakonach: medytacja, autobiografia, konferencja, pieśń

– Philiobiblia – muza księgozbiorów
Powstawanie biblioteki. Zbiory: kapelański, konwencki, nowicjacki itd. Zbiory prywatne. Stan dzisiejszych bibliotek. Katalogi. Tematyka dzieł. Sposoby nabywania. Edytorstwo

– Eutrapelia – muza czy cnota?
Czas rekreacji. Duchowna rozmowa. Teologia rozrywki. Różne zwyczaje świąteczne

– Melpomene i Thalia – czyli o klasztornym teatrze
Dusza z natury teatralna. Teatr wizytek. Teatr szkolny benedyktynek. Pani rotmistrzowej "Cnota nagrodzona". Ostatni proces o teatr klasztorny

– Klio – najmilsza z muz
Kto pisał klasztorne kroniki. Fale dziejopisarstwa. Intencje klasztornej historiografii


Czytelniku, jeżeliś przeglądnął cierpliwie


Słownik pojęć i nazw nie dla każdego oczywistych
Bibliografia
Przypisy
Spis ilustracji

[PIW, 1996]