Polska, koniec lat siedemdziesiątych XI w. Państwem rządzi król Bolesław Szczodry (Śmiały). Monarcha konsekwentnie wzmacnia pozycję polityczną rządzonego państwa, prowadzi zwycięskie wojny, rozszerza terytorium kraju. Sąsiedni monarchowie odnoszą się do niego z niechęcią, lecz muszą się z nim liczyć. Symbolem potęgi państwa polskiego staje się koronacja Bolesława na króla, która ma miejsce w 1076 r. Niestety długoletnie wojny budzą niechęć możnowładztwa i rycerstwa. Ludzie ci bowiem długi czas przebywają na wyprawach poza domem. Stopniowo przeciw monarsze powstaje opozycja. Dochodzi do momentu, gdy większość rycerstwa opuszcza Bolesława, wojującego na Rusi, i samowolnie powraca do domów, na wieść o zaburzeniach społecznych mających miejsce w ich majątkach. Odpowiedzią Bolesława Szczodrego są bezwzględne represje przeciw buntownikom. Jednakże za represjonowanymi ujmuje się wpływowy dostojnik kościelny - biskup krakowski Stanisław ze Szczepanowa. Tak wygląda początek znanego z historii burzliwego i tragicznego w skutkach konfliktu między tymi dwoma postaciami...

Spór ów to nie tylko konflikt pomiędzy dwiema silnymi osobowościami. To również walka o absolutny prymat w państwie pomiędzy władzą świecką, reprezentowaną przez króla Bolesława, a władzą kościelną, której nieformalnym przywódcą staje się biskup Stanisław. Instytucje te, i ich przywódcy, dążą za wszelką cenę do skumulowania we własnym ręku całkowitej władzy, kosztem jej ograniczenia konkurentowi. Gdy dodać, iż przywódcy to osoby konsekwentne, o silnych osobowościach, nieuchronne wydaje się tragiczne zakończenie. Tę tragiczną rywalizację czytelnik obserwuje oczami naocznych świadków wydarzeń, a tytułowych bohaterów, czyli "bolesczyc". Jest to grupka rycerskiej młodzieży, towarzyszy króla, którzy stanowią niejako straż przyboczną Bolesława. Bohaterowie ci wiernie towarzyszą monarsze aż do końca jego żywota.

Moim zdaniem "Boleszczyce " to jedna z lepszych powieści Kraszewskiego. Konflikt staje się tu tłem do ukazania obyczajów, mentalności, a także postaw różnych grup społecznych ówczesnego państwa polskiego. Nie jest to powieść przygodowa, raczej dramat historyczny. Posiada jednak wartką, szybko toczącą się, a przede wszystkim dramatyczną akcję. Właśnie poziom dramatyzmu, jeśli idzie o kompozycję powieści, wzrasta z rozdziału na rozdział. Cechy powyższe sprawiają, iż książkę czyta się z zainteresowaniem. Dlatego mimo wielu nieścisłości historyczno-faktograficznych warto po nią sięgnąć. Gorąco polecam.