Recenzuje: Iwona Banach

Manipulacja to system oddziaływań sprawiających, że jednostka lub grupa poddaje się woli drugiego człowieka wbrew własnym interesom. Jest coraz częściej stosowana, coraz lepiej znana i coraz bardziej niebezpieczna. Począwszy od niewinnych kłamstewek w reklamach, a skończywszy na tzw. „praniu mózgu” w sektach, ale czy tylko tam?

Oczywiście jakieś elementy manipulacji istnieją we wszystkich prawie interakcjach społecznych. Stopień akceptacji tego zjawiska jest bardzo różny, zależy przecież od natężenia i od wymiernych efektów dla drugiej osoby. Bo jak daleko jest od manipulacji do przymusu? Do przemocy? Jaką skalę, jaką miarę przyjąć? Jak i czym to zmierzyć?

Bywa, że manipulacja zostaje doprowadzona do skrajności Nie trzeba szukać daleko, nie są ku temu konieczne szczególne warunki typowe dla przynależności do sekty. Wystarczy się rozejrzeć.

On i ona. Cudowna bajka, zachwyt przyjaciół, miłość, jakiej nie znał świat. On piękny, inteligentny, dobry. Ona zakochana po uszy, może odrobinę słabsza psychicznie, może za bardzo mu się poddaje; najpierw dla świętego spokoju, potem, żeby już tak nie bił... Tyle że o tym nikt nie wie, z pozoru wszytko jest piękne, wręcz idealne.

To nie li tylko scenariusz filmu czy kanwa powieści psychologicznej, lecz i zwyczajne życie. Tu także zdarzają się skrajności.

Catherine Bailey jest kobietą jak każda inna, i jak każda inna pragnie miłości, może nie nade wszystko, ale jednak nie chce żyć samotnie. Spotyka na swojej drodze cudownego mężczyznę, nic bardziej naturalnego, że zakochuje się w nim bez pamięci. Ich związek od początku jest odrobinę niestandardowy, ale nikt nie widzi w tym zagrożenia i bardzo długo nie zobaczy, bo na zewnątrz wszystko wygląda wprost cudownie.

Wewnątrz życie Catherine przypomina piekło. Przemoc psychiczna i fizyczna staje się karą za wszystko, za najmniejszy nawet objaw niezależności, myślenia, własnej woli.

Czytając tę powieść, przypomniałam sobie genialny amerykański film z 1991 roku, który wstrząsnął mną do głębi – „Sypiając z wrogiem” ze świetnymi rolami Julii Roberts i Patricka Bergina. Książka w bardzo wielu aspektach, choć nie we wszystkich, jest jakby jego odbiciem, ale to nie zarzut. W tego typu sytuacjach, gdzie ukryta za murami domu przemoc jest niewidoczna na zewnątrz i doprowadza w końcu do jakiejś skrajności, nie ma wielu scenariuszy do wyboru. Ale też nie o scenariusz tu chodzi, tylko o to, w jaki sposób „W najciemniejszym kącie” zostało napisane.

Przyznam szczerze, że odczuwałam lęk. Potworny lęk. Wraz z bohaterką byłam tam i wraz z nią się bałam. Wraz z nią przeczuwałam, że to nie może się dobrze skończyć, czułam narastające przerażenie, tym większe, im bardziej jej zachowania wydawały się nieracjonalne. Czułam się wraz z nią osaczona.

Bardzo ciekawym pomysłem jest powołanie do życia jakby dwóch bohaterek, Catherine i Cathy. To ta sama osoba. Ta sama, ale już nie taka sama. Zabieg literacki, a jednak odzwierciedlający prawdę o zmianach w osobowości, o spustoszeniu, jakie przemoc i manipulacja czynią w psychice człowieka.

„W najciemniejszym kącie” to świetny thriller psychologiczny, trzymający w napięciu i dobrze wpisany w ramy gatunku, ale również w pełni wiarygodna powieść psychologiczna zwracająca uwagę na kwestię – w Polsce bagatelizowaną – przemocy domowej i jej dalekosiężnych, często trudnych do wyobrażenia skutków.

Powieść bardzo mocna i bardzo dobra. Czy dla każdego? Zdecydowanie tak, choć nie każdy da radę przeczytać. Poleciłabym ją wszystkim kobietom, ale zdaję sobie sprawę, że nie wszystkie są w stanie unieść ładunek emocjonalny tej książki – i nie chodzi tu o sceny przemocy czy czasami dość dosadny język, raczej o skumulowany w niej lęk, z którym trudno sobie poradzić.



Tytuł: W najciemniejszym kącie
Autor: Elizabeth Haynes
Tłumaczenie: Jarosław Fejdych, Anna Fejdych
Wydawnictwo: Papierowy Księżyc
Liczba stron: 434

Ocena: 6/6