Punktem wyjścia tej zagadkowej książki napisanej w 1934 roku przez angielskiego poetę, krytyka literackiego i anarchistę Herberta Reada (1893-1968) jest dwunastowieczna ludowa legenda o dwóch zielonych dzieciach, które pojawiły się w tajemniczych okolicznościach w małej wiosce i mówiły w nikomu nieznanym języku.

Poszukiwania bohatera książki, Olivero, który po wielu latach nieobecności powraca do miejsca swojej młodości i stwierdza, że dobrze mu znany strumień płynie w odwrotnym kierunku, prowadzą go do niezwykłej podziemnej krainy zamieszkanej przez zielonych ludzi, którzy za najwyższą formę doskonałości i cel, do którego dążą, uważają kryształy. Poznajemy historię życia bohatera, którego los rzucił do Ameryki Południowej, gdzie został dyktatorem jednego z tamtejszych państewek. Teraz powraca, aby wraz z zielonym dzieckiem podążyć do owej niezwykłej krainy i tam dokonać żywota.

Książkę można rozumieć jako alegorię poszukiwania sensu życia; życia, które stanowi drogę wiodącą do coraz wyższych poziomów istnienia. Ale chyba najciekawszy jest ten wątek południowoamerykański: mamy tu bowiem do czynienia z kolejną utopią – cudownym państwem rządzonym przez światłego władcę Olivero. Ten autarkiczny, zamknięty na jakiekolwiek wpływy zewnętrzne twór ma rajski wymiar. I jest to świat w gruncie rzeczy dobrze zorganizowany, choć pamiętajmy, że Read jest jedną z czołowych postaci ruchu anarchistycznego. A może lepiej mieszkać w świecie zielonych dzieci, w ich niezwykłej krainie, w jeszcze wyższej formie raju? Ale czy aby na pewno warto zamieszkać w raju?

[Vis-á-vis/Etiuda, 2013]