Kto tu rządzi - ja czy mój mózg?: Neuronauka a istnienie wolnej woli (Gazzaniga Michael S.) (5,5)
Poznawanie tajemnic ludzkiego mózgu uważam za jedną z najważniejszych gałęzi wiedzy. Przeczytałem już trochę pozycji poświęconych temu zagadnieniu, trudno jednak znaleźć drugą książkę tak wnikliwie i zarazem przystępnie rozprawiającą o podstawach funkcjonowania naszego umysłu i świadomości. Gazzaniga znakomicie wywiązał się ze swojego zadania. Potrafi najpierw zainteresować czytelnika kwestiami natury filozoficznej i psychologicznej, a dopiero później zająć się wyjaśnianiem złożonych kwestii (choć bez zagłębiania się w naukowy żargon), takich jak rozdzielenie półkul mózgowych czy determinizm fizyczny. Skoro to procesy fizyko-chemiczne rozpoczynają proces myślowy (nim jeszcze dojdzie to do świadomości człowieka), to gdzie tu miejsce na wolną wolę? Gazzaniga ukazuje nam, że sprawa nie jest taka prosta. Umysł jest strukturą emergentną (czyli sumą wyłaniającą się z niższych poziomów organizacji) i postawienie jednokierunkowej strzałki czasu nie jest w tym wypadku prawomocne. Procesy z różnych szczebli złożoności wpływają na siebie wzajemnie i razem współtworzą nasz umysł. Nie da się oddzielić jednych procesów od drugich, jak pragną tego niektórzy naukowcy.

Wiedza o mózgu szybko się rozwija, a śledząc prace takich badaczy jak Gazzaniga czy Damasio można odnieść wrażenie, że naukowa teoria świadomości jest wreszcie na wyciągnięcie ręki. Bardzo polecam lekturę „Kto tu rządzi” nie tylko osobom interesujących się tematem. Gazzaniga napisał świetną książkę popularnonaukową. Ja tymczasem już sobie ostrzę ząbki na „Istotę człowieczeństwa”.

Triumf chirurgów: Według zapisków mojego dziadka, chirurga H. St. Hartmanna (Thorwald Jürgen (właśc. Bongartz Heinz)) (5)
Przypadkiem zacząłem od drugiego tomu, więc przeszedłem od razu do bardziej wyrafinowanych zabiegów wykonywanych pod narkozą (ale pierwszy tom na pewno nadrobię, właściwie to już leży u mnie na półce). Zaletą tej książki jest lekkość opisu problemów medycznych, przed którymi stawali dawni chirurdzy, a przy tym spojrzenie na te sprawy od ludzkiej, osobistej strony (motywacje i charaktery pionierów bywają bardzo różne). Liczne anegdoty z życia doktora Hartmanna dodają jeszcze kolejnego smaczku lekturze, dlatego jest to pozycja, po którą może sięgnąć praktycznie każdy.

Ucieczka od wolności (Fromm Erich) (4,5)
Dlaczego ludzie czasem celowo uciekają od wolności i chcą by narzucano im wartości i mówiono jasno, co jest dobre, a co złe, co należy robić, a czego nie? Fromm zastanawia się nad tym pytaniem i w długiej analizie (zaczynającej się u początków reformacji, a kończącej na hitleryzmie) szuka odpowiedzi, często zbaczając przy tym na boczny tor. Nie jest to więc książka prosta. Nie zrobiła też na mnie takiego wrażenia, jak np. „O sztuce miłości” (bardzo polecam), choć spodziewałem się po niej wiele. Jednak mimo upływu lat (wydana w 1941 roku) wciąż jest zadziwiająco aktualna i potrafi dać do myślenia. Wolność to wartość chwiejna, wymagająca wiele namysłu, odpowiedzialności i ciągłej pracy nad sobą. Tyczy się to przede wszystkim każdego z osobna, lecz jest silnie zależne od wpływów systemu, który nad nami góruje. I nie dotyczy to tylko systemów totalitarnych. Również np. kapitalizm zdaniem Fromma, ze swoimi ciągłymi reklamami nieświadomie wwiercającymi się mózg, tę wolność zaburza.