Tytułowego bohatera poznajemy jako 19-letniego młodzieńca, syna możnowładcy - Jazdona herbu Półkoza. Pawlik, bowiem tak mu na imię, to lekkoduch, okrutnik, pasożyt trawiący czas na zabawach, pijaństwie, rozróbach, dotkliwie dający się we znaki okolicznej ludności, przez wybryki budzący strach i grozę.

Jest rok 1241. Pawlik bierze udział w walce z nawałą tatarską, mężnie walczy w bitwie pod Legnicą, gdzie cudem unika śmierci. Jednakże te przeżycia nie zmieniają jego charakteru.

Następnie autor przenosi czytelnika do 1266 r. Tytułowy bohater, wykorzystując podstęp, intrygi, przekupstwo na olbrzymią skalę, zostaje przez kapitułę wybrany biskupem krakowskim. Charakteru Pawła z Przemankowa bynajmniej fakt ów nie zmienia na lepsze...

Autor ukazuje na kartach powieści głównego bohatera jako wysokiego dostojnika kościelnego i zarazem wielkiego i wpływowego feudała. To człowiek pełen pychy, butny, arogancki, mściwy, bezwzględny, do wytyczonych celów dochodzący po trupach. Człowiek, dla którego nie istnieją żadne wartości moralne, pogardzający ludźmi, prowadzący grzeszny tryb życia, zupełnie nielicujący z godnością pasterza. Biskup Paweł to jednocześnie budzący odrazę morderca, zdrajca, krzywoprzysięzca. Jego pontyfikat trwa niemal ćwierćwiecze i jest naznaczony zdradą, podłością, intrygami, bezwzględną walką o władzę, ciągłymi konfliktami z książętami krakowskimi.

Nie będę dokładnie streszczać powieści, pragnę jedynie zwrócić uwagę na ogólną problematykę. Przede wszystkim Kraszewski opisuje sytuację Państwa Polskiego w II połowie XIII w. To okres pogłębiającego się rozbicia dzielnicowego. Okres upadku znaczenia naszego państwa na arenie międzynarodowej, zagrożenia zewnętrznego, walk wewnętrznych pomiędzy książętami, postępującego upadku władzy świeckiej. Zarazem w siłę wzrasta możnowładztwo, szczególnie duchowne. Stanowi ono faktycznie "państwo w państwie", władzę nie tyle niezależną od władzy świeckiej, co wręcz górującą nad tą ostatnią. Do znaczenia dochodzi także możnowładztwo świeckie oraz rycerstwo. Częste walki, najazdy sąsiednich ludów, bunty wewnątrzpaństwowe wyżej wymienionych klas wobec zwierzchnich książąt znacznie osłabiają nie tylko władzę tych ostatnich, lecz także całe państwo. Następuje też wyludnienie ziem polskich na skutek wojen i najazdów. Okres rozbicia dzielnicowego stopniowo osłabia machinę państwową, sprawia, iż stopniowo staje się samo istnienie państwa. Wyżej wymienione czynniki sprawiają, iż masowo napływa z zachodu ludność niemiecka. Przedstawiciele tej nacji stopniowo tworzą nową aktywną i uświadomioną warstwę - mieszczańską. I na niej opierają się książęta, uznając ją za alternatywną wobec buntowniczych polskich warstw posiadających. Powoli powstaje więc nowa siła społeczna. Problemy te przedstawia autor na tle burzliwego żywota biskupa Pawła z Przemankowa.

"Syna Jazdona" to niewątpliwie jedna z lepszych powieści cyklu. "Dzieje Polski". Szybko tocząca się, ciekawa akcja niewątpliwie wpływa na atrakcyjność utworu. Zaznaczam, iż autor doskonale opisał starcie polsko-tatarskie pod Legnicą. I mimo nieścisłości historycznych z czystym sumieniem można powieść polecić czytelnikom. Szczególnie zainteresowanym historią i powieściopisarstwem historycznym. Naprawdę warto.