Książki Amosa Oza (m.in. "Mój Michael", "Czarna skrzynka") świetnie oddają kobiece wnętrze, subtelnie wnikają w tajemnice psychiki kobiet. Tytuł "Poznać kobietę" sugeruje, że i w tej powieści autor poświęci się analizie kobiecego świata. Po przeczytaniu książki odnosi się jednak wrażenie, że zgłębia ona naturę nie kobiety, lecz mężczyzny.

Książka nie jest łatwa. Bo niełatwa jest dziwna osobowość głównego bohatera - Joela. Poznajemy go w przełomowym momencie życia, kiedy to w nieszczęśliwym wypadku traci żonę i postanawia zrezygnować z pracy, aby zająć się kilkunastoletnią córką. Joel zachowuje się dziwnie, przynajmniej tak postrzegają to inni, zwłaszcza otaczające go kobiety (bohater wynajmuje nowy dom, aby zamieszkać w nim z córką, matką i teściową). Nie wchodzi w żadne głębsze relacje z ludźmi, nawet najbliższymi. Żyje w zawieszeniu, jak wielu czterdziestoparolatków:

"Jedyne, co czuł to tępe, lecz stałe poczucie, że wszystko to nie dzieje się na jawie; że on chodzi, rozmyśla, dba o dom, ogród, samochód, kocha się z Annemarie, przemieszcza się między sklepem z sadzonkami, domem i centrum handlowym, myje okna przed Pesach (…). A wszystko to dzieje się we śnie. Jeśli tli się w nim jeszcze nadzieja na rozszyfrowanie czegokolwiek, na zrozumienie lub przynajmniej jasne sformułowanie pytania, to musi wyjść z tej mgły. Za wszelką cenę obudzić się z odrętwienia. Nawet za cenę katastrofy. Niechby przyszedł ktoś i ciosem sztyletu rozciął tę tłustawą, miękką powłokę, która zamyka się wokół niego każdej strony i dusi go niczym łono"*.

Problem Joela jest nie tylko problemem człowieka w żałobie, ale zagadnieniem, które porusza każdego. Bohater nie wie, o co chodzi w życiu, nie potrafi nawet o to zapytać. Z zewnątrz człowiek ten wygląda na pustego i niewrażliwego (tak widzą go matka i teściowa, a także córka), a wewnątrz niego tkwi głęboka refleksja, której nie potrafi (nie chce?) wyrazić. W tym aspekcie swej osobowości Joel jest typowym, prawdziwym mężczyzną.

Książka prawdziwie oddaje nie tylko uczucia i myśli bohatera, ale również codzienność, banalne rozmowy, kłótnie, problemy, choroby. Przeszłość Joela, jego małżeństwo z Iwriją i sprawy zawodowe poznajemy przez pryzmat wspomnień i myśli głównego bohatera. Pewne myśli powracają do niego wciąż na nowo, stanowiąc coś w rodzaju natręctwa (np.: inwalida na wózku w Helsinkach, statuetka drapieżnika, gitara sąsiada, której dźwięk przypomina wiolonczelę), ale gdy dokładniej przyjrzeć się tym motywom, kryją się w nich głębsze treści, wzbogacające sylwetkę psychiczną bohatera.

Pięknie w pamięci Joela rysuje się postać żony z jej „Rozumiem cię” wypowiadanym nocą nawet podczas największych nieporozumień, z jej niezmiennie białym ubraniem, brakiem biżuterii i pięknymi, chłodnymi dłońmi.

Książka Oza próbuje dotrzeć do istoty związków międzyludzkich: "Jakie są rozmiary podobieństwa lub różnic między ludzkimi tajemnicami?"**. Oto kwestia, która naprawdę nurtuje Joela. "Tym bardziej, że pytanie, co naprawdę wiedzą o sobie ludzie, a szczególnie bliscy sobie ludzie, zawsze było dla Joela bardzo ważne, a teraz stało się palące"***. A to chyba jedno z najważniejszych pytań, jakie stawiać może sobie człowiek…

W innym miejscu Joel obawia się, że zanim pozna prawdę, zanim się zbudzi i rozejdzie się mgła, która spowije wszystko, "on umrze bez świadomości, jak wędrowiec, który zasnął w śniegu"****.

Co robić wobec takiej obawy, jak żyć ze świadomością braku świadomości - to nie tylko problem Joela… Jak poradzi sobie z nim bohater, pokazują ostatnie strony powieści… książki wartej polecenia zarówno mężczyznom, jak i kobietom.



---
* Amos Oz, "Poznać kobietę", przeł. Ewa Świderska, wyd. Rebis, Poznań 2008, s. 262.
** Tamże, s.242.
*** Tamże, 243.
**** Tamże, 262.