Do przeczytania powieści Londona skłonił mnie - rzecz prozaiczna - brak innej lektury. Nadchodzi taki dzień, gdy nie mam nowej książki, a czytać się chce… Wtedy staję przy półkach, przeglądam tytuły, czasem biorę książkę do ręki, czytam tekst na okładce. Tym razem nabrałam ochoty na „Martina Edena” – choć wydanie dość stare (Iskry, 1990), okładka nieciekawa (w tle oko z sercem na tęczówce, na pierwszym planie okręt), a do tego lekko odpychający napis „lektura szkolna”. Myślę, że gdyby nie absolutny brak alternatywy, w życiu bym nie przeczytała. No cóż, po raz kolejny sprawdza się stare „nie sądź książki po okładce…”. Jak możemy przeczytać we wstępie, jest to studium psychologiczne, obrazujące rozwój intelektualny i duchowy prostego marynarza, który aby poślubić pannę z „towarzystwa”, stara się wejść do jej sfery jako pisarz. Taki opis również nie zachęca do lektury – ot, kolejna historia miłosna, może będzie jakiś mezalians, może zawód miłosny… A tu zaskoczenie, gdy zaczęłam czytać, nie mogłam się oderwać! Okazało się, że sporą część powieści zajmują opisy Martina, który staje się pisarzem. I jest w tym nieugięty. Jego cel może nie zachwyca – Eden robi to bowiem dla płytkiej panny – ale fakt, że w krótkim czasie z marynarza niepotrafiącego się wysłowić staje się pisarzem, w dodatku odnoszącym sukcesy – to już ciekawy temat. Oczywiście nie obywa się bez problemów, jak na artystę przystało – również finansowych, łącznie z przymieraniem głodem i zastawianiem ciuchów w lombardzie – ale zachwyca i buduje jego postawa: chcieć to móc. A do tego zastanawiające zakończenie: udało mu się osiągnąć cel czy nie? Wygrał czy przegrał?

Powieść ma wady – między innymi powtarzające się zbyt często sytuacje, w których London stawia głównego bohatera, nieco nudnawe. Styl poprawny, klasyczny, bez zapierających dech metafor lub zaskakujących zabiegów stylistycznych, ale niezauważalny. Pisarz nie przeszkadza nam w czytaniu, to już coś. Niby nic nadzwyczajnego, a jednak książka długie miesiące po przeczytaniu wciąż siedzi w mojej głowie. Dlatego zachęcam do lektury i sprawdzenia, czy Was również wzruszy i zachwyci los Martina Edena, czy będziecie z drżeniem serca oczekiwać kolejnych listów z wydawnictw, jakie do niego przychodzą, czy może zwrócicie większą uwagę na inny aspekt powieści? Bo jeśli jesteście wielbicielami historii miłosnych, to również taką tam znajdziecie.