W książce przedstawione zostały słabo opracowane przez polską historiografię zmagania wojenne w latach 1652-53 z udziałem wojsk polskich, litewskich, kozackich, tatarskich, siedmiogrodzkich, mołdawskich i wołoskich. Toczyły się one na rozległym obszarze Ukrainy, Podola, Rusi, Mołdawii i Wołoszczyzny, a ich stawką była przyszłość państwa kozackiego Bohdana Chmielnickiego. Nowe perspektywy dla jego rozwoju stworzyło doszczętne zniszczenie głównego zgrupowania wojsk polskich w bitwie pod Batohem (1-2 czerwca 1652) oraz małżeństwo Tymofieja Chmielnickiego z córką hospodara mołdawskiego. Później przyszły jednak niepowodzenia, a największym z nich była przegrana wojna o Mołdawię (kwiecień - październik 1653 r.). Na dodatek ludność Ukrainy zdziesiątkowała wielka zaraza. Rzeczpospolita, mimo olbrzymiego wysiłku finansowego, stworzenia silnych armii polskiej i litewskiej (choć nie tak wielkich, jak wynikało to z uchwał sejmowych) oraz zawarcia układów sojuszniczych z władcami księstw naddunajskich, nie potrafiła wykorzystać okresu słabości przeciwnika.

W 1653 r. nie odniesiono poważniejszych sukcesów militarnych, a wspólny wysiłek wojsk sojuszniczych pod mołdawską Suczawą został zmarnowany przez zawarcie układu kapitulacyjnego, pozwalającego korpusowi kozackiemu na swobodne odejście na Ukrainę. Szczególnie niekorzystnie na ocenie polskich osiągnięć militarnych w 1653 r. ciąży niefortunna wyprawa trwająca od sierpnia do grudnia, w trakcie której armia polska nie szukała nieprzyjaciela, a zamknęła się w ufortyfikowanym obozie pod Żwańcem - na południowo-zachodnich peryferiach Podola.

Politycznymi skutkami nierozstrzygniętej kampanii 1653 r. były: rozpad kozacko-tatarskiego oraz polsko-mołdawsko-siedmiogrodzkiego układów sojuszniczych, przyjęcie przez Kozaków zwierzchnictwa carskiego (ugoda perejesławska) oraz zbliżenie polsko-tatarskie, które zaowocowało ponaddziesięcioletnią współpracą militarną Chanatu Krymskiego z Rzecząpospolitą.


Tomasz Ciesielski (ur. 1965 r.). Doktor nauk humanistycznych. Pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego. Zainteresowania badawcze: wojskowość i skarbowość Rzeczypospolitej w XVIII w., archiwa rodowe szlachty kresowej, Polacy w Odessie i regionie nadczarnomorskim XVIII-XX w. Autor publikacji książkowych „Sejm brzeski 1653 r. Studium z dziejów Rzeczypospolitej w latach 1652-1653” (opartej na rozprawie doktorskiej), „Żarów. Historia miasta i gminy”, a także kilkudziesięciu artykułów naukowych poświęconych dziejom politycznym i militarnym Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w. Współredaktor trzech wydanych w latach 2006-2007 prac zbiorowych poświęconych kontaktom i obecności Polaków na północnych terenach nadczarnomorskich: „Polacy na Południowej Ukrainie”, „Polacy na Południowej Ukrainie XVII-XX w.”, „Polacy na Południowej Ukrainie i Krymie”.

[Inforteditions, 2008]