... po którym buszowały pająki, a kłęby kurzu wędrowały równie swobodnie jak po miasteczku na bardzo Dzikim Zachodzie (uwaga, to nawiązanie znajdzie swe rozwinięcie w dalszej tekstu, ostrzegam jak Pan Nabokov, który wstępy pisał tylko po to, byśmy, my, niezbyt inteligentni czytelnicy, rozumieli; i dlatego, że nie czytał Kafki, o czym wiedzieć musimy) w tzw. międzyczasie zmieniło się w całą osobną półkę, co prawda niezbyt obszerną, za to przed warunkami atmosferycznymi chronioną drzwiczkami, z zawiasami nasmarowanymi by nie skrzypiały i by wszelkie paskudztwo latające, pełzające, wijące się i snujące, dostępu nie miało; latem nadchodzi jednak ten czas, gdy biblioteki na cztery spusty pozamykane, z ochroną wpatrzoną tęsknie w przechodniów za szybą, niedziałające i trzeba do książek przez calutki rok chomikowanych (choć są i rekordziści, kto zgodnie ile to już lat nierozfoliowane Dzienniki Gombrowicza czekają? Wydanie jubileuszowe, podpowiadam) zajrzeć, przeczytać, a potem omówić, w czytatce, na blogu, notatce, recenzji...

Pejzaż w kolorze sepii (Ishiguro Kazuo)

Niby wiem, że Ishiguro to świetny stylista (widać nawet w tłumaczeniu) i zwyczajnie bardzo dobry pisarz, jednak co rusz muszę sobie to ponownie uświadamiać. Ma na koncie książki nietrafione (Niepocieszony", brr - może gdyby to potworne coś miało 150 stron, a nie 500 taaaakim maczkiem), intrygująco pomyślane, ale coś w nich jest nie tak ("Kiedy byliśmy sierotami"), jednak najciekawszy jest, kiedy po prostu pisze. O ludziach i relacjach między nimi (nami). I tak jest w "Pejzażu". Można się zżymać, że japoński Anglik (to ta z jego książek, gdy dwoistość wychowanie uderza szczególnie) najważniejsze opisuje na marginesie, boi się zajrzeć za tabu, ale dla mnie jest to postawa - że użyję tu angielskiego wyrażenia - bardzo fair. W ten sposób nadaje traumie ogólnoludzkiej (wojna) i osobistej (samobójcza śmierć córki) intymny wymiar, zbliża czytelnika do swych bohaterów. Nie wykorzystuje ich ani nie szantażuje nas erupcją emocji.

Zero osiemset (Sowula Katarzyna)

Nie potrafię przekonać się do tej książki. Niby wszystko jest ok, solidne pisanie solidnych opowiadań, a... Brak mi autora, a dokładnie - autorki. Katarzyna Sowula ma zmysł do obserwacji, do notowania banalnych wkurzających codziennych nieistotnych idiotycznych zdarzeń, podanych żywym, ironicznym, czasem brutalnym językiem, jednak słów tu zbyt mało lub zbyt dużo. Jako migawki z życia te teksty są zbyt rozbudowane, zbyt długie. Jako opowiadaniom brakuje im wyrazistości i jednak stylistycznej autonomii. Nie potrafię zapamiętać fabuły któregokolwiek z nich. Choć zadziwiająca jest potrzeba wiary bohaterów kolejnych opowiadań. Albo choćby uświadomienia sobie jej braku? Nie potrafię pojąć, czy chodzi o pustotę rytuału czy o rzeczywistą potrzebę?

Nie potrafię...

Każdego lata: Nowe opowiadania argentyńskie (antologia; Battista Vicente, Briante Miguel, Castillo Abelardo i inni)

Bardzo polecam. Na pewno wszystkim fanom literatury iberoamerykańskiej. Oczywiście jak to antologia, "Każdego lata" ma swoje wady. Jest nierówna, mi się na przykład wydaje, że rozkręca się powoli i kończy nieszczególnie. Za to środek, za to środek... potrafi zachwycić, zaskoczyć. Już w chwili wydania nie była to także proza taka "nowa", bo większość twórców miała w roku polskiego wydania (88 rok) 45-60 lat, a opowiadania są z reguły z lat 60. albo i dekady wcześniejszej. No i zbiory tekstów różnych autorów mają tendencję do zlewania się, co trochę i tu ma miejsce. Podstawowym plusem jest inna niż borgesowsko-cortazarowska perspektywa świata u części pisarzy. Mniej tu "Europy", gier z czytelnikiem, mniej boskiego Buenos. Pojawia się prowincja, ta bliska i ta bardzo odległa. Jeśli miasto, to też zahukane, jeśli jednak stolica, to jej najciemniejsze zaułki. Dla czytelnika obeznanego z najbardziej uznanymi nazwiskami argentyńskiej frakcji boomu dodatkowym smaczkiem jest odtworzenie atmosfery miejsc i czasu, w których wielcy dorastali. Czy to była ta sama rzeczywistość?

Szkoda, że bodaj tylko trzech pisarzy wydano u nas osobno. Kilku kolejnych z przyjemnością poczytałbym w większej dawce.

Potwór w pudle (Gray Spalding)

Nie bardzo jest o czym opowiadać. Niewielka książeczka to zapis monologu amerykańskiego artysty scenicznego. Napisałbym aktora, bo Gray grywał w sztukach teatralnych, i mignął w drugoplanowych rolach w całkiem znanych filmach, ale jednak dopiero "artysta sceniczny" jest sformułowaniem odpowiednio pojemnym. Gray do perfekcji opanował sztukę monologu. Sam je pisał, wystawiał i poprawiał. O czym opowiadał? O własnym życiu. O losie pewnego siebie w swym zakompleksieniu intelektualisty amerykańskiego, rzucanego od Nowego Jorku po Los Angeles, o klęskach i sukcesach, zawodowych i prywatnych. Snuł śmieszno-smutne historie o pisaniu, podróżowaniu, zarabianiu pieniędzy i ich traceniu. Czyli o tym wszystkim, czym amerykańscy artyści z nurtu, za przeproszeniem, żydowskiego, zajmują się od blisko półwiecza. Tyle, że Gray był gojem. Choć, jeśli tego nie zmyślił, a zmyślać ponoć nie potrafił, to w Izraelu uznano go za najbardziej cudownie znerwicowanego goja w dziejach.

I wiecie co? Jak druga z wydanych u nas jego rzeczy, "Wpław do Kambodży" wpadnie mi w łapy (jest też cały film), to nie pogardzę. Ale szukać natarczywie też nie będę.

Bracia Sisters (deWitt Patrick)

No już, już jesteśmy. W końcu dotarliśmy. Na Dziki Zachód, ihiha!

Ostrzyłem sobie zęby na tę powieść z genialną okładką. I nie jest rozczarowany, zachwycony ani nawet zdegustowany. Jestem zadziwiony. Niby wszystko się zgadza z opisem, z recenzjami, z opiniami. Są konie, pistolety, Indianie. Dziwaczne ogromne kapelusze, poszukiwacze złota. Bracia Sisters rzeczywiście są okrutnymi mordercami, jednocześnie będąc komiksowymi bohaterami. Bandyci, wychodźcy, barmani, dziwki, Chińczycy, Murzyni, biali cwaniacy - ichnie towarzystwo niemal w komplecie. No po prostu jest wszystko, co Ci przychodzi do głowy po włączeniu neonu z napisem Dziki Zachód. I tak, jeśli jest to hołd złożony wszystkim widzianym i czytanym westernom, wszystkim znanym mitom, to jest to hołd przewrotny. Podwójnie przewrotny. Hołd przewrotny w swej przewrotności.

DeWitt mitu mianowicie nie demitologizuje. Bo po co? Przed nim zrobili to już inni, i nawiązania da się w tekście odczytać. On "tylko" nadaje zgranym motywom humanistycznego wydźwięku. W takim skojarzeniowo najprostszym znaczeniu wskazuje - oto człowiek. Bez pustego moralizowania przypomina, że wędrowali, budowali domy, mordowali, żyli i ginęli ludzie. A nie legendarni herosi, ale też nie (tylko) bandy degeneratów.

I naprawdę nie wiem, jak tego Kanadyjczyk dokonuje w książce pozornie będącej zlepkiem ogranych motywów.