Dyliżansem przez Śląsk: Dziennik podróży do Cieplic w roku 1816 (Czartoryska Izabela) – pamiętnik z podróży Izabeli Czartoryskiej odbytej między 30 czerwca a 5 września 1816 roku.

Rękopis zatytułowany przez autorkę Juillet 1816 zawierał 44 strony tekstu pisanego osiemnastowieczną francuszczyzną i był opisem podróży do uzdrowiska w Cieplicach (obecnie dzielnica Jeleniej Góry, istnieje tam sanatorium). Było to miejsce dobrze znane, w 1687 roku wraz z całym dworem liczącym około 1500 osób odwiedziła je Marysieńka Sobieska.

Autorka nawiązywała w swym utworze do wielu gatunków literackich i dokumentalnych. Zawarła w nim elementy faktografii, fikcji i własnej biografii. Oś tematyczną jej dzieła stanowi trasa podróży, będąca elementem łączącym wszystkie przedstawione epizody, postacie, pejzaże i informacje geograficzne, przyrodnicze, polityczne czy historyczne dotyczące prezentowanego świata. Autorka w czasie podróży stykała się zarówno z chłopami, jak i mieszczanami i arystokracją śląską. Pamiętnik zawiera charakterystykę tych grup, informacje o sposobach zarobkowania ludności i jej zwyczajach (np. opis ludowej zabawy, święta kura), a także opis oglądanych zabytków (np. grobu Jana Kochanowskiego) i bogactwa śląskiej przyrody.

Zapiski Czartoryskiej prowadzone były nie na bieżąco i zawierały kilka błędów w biografiach sławnych ludzi.

źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Dyli%C5%BCansem_przez​_%C5%9Al%C4%85sk._Dziennik_podr%C3%B3%C5%BCy_do_Ci​eplic_w_roku_1816