Wielkie wydarzenia historyczne, a takim było z pewnością powstanie w getcie warszawskim, zasługują nie tylko na pamięć i cześć ze strony potomnych, ale także na nieustający wysiłek badawczy - docieranie do nowych źródeł, a znanym stawianie nowych pytań. Istotna jest także kwestia ich interpretacji, na którą nieuchronny wpływ wywiera aktualny stan wiedzy.

Tak trzeba spojrzeć na - napisaną z dużą pasją i przy wykorzystaniu różnorodnych, także stosunkowo mało znanych i rzadko cytowanych źródeł - książkę Mariana Apfelbauma "Dwa sztandary". Nie jest to praca ściśle naukowa, rygorystycznie przestrzegająca wszystkich reguł warsztatu historycznego. Dlatego też pojawiają się w niej wypowiedzi, opinie czy relacje, wobec których autor nie wykazał należytego krytycyzmu, co rzutować może na niektóre z jego ostatecznych konkluzji.

Niemniej jednak jasne postawienie kwestii udziału Żydowskiego Związku Wojskowego w powstaniu oraz zgromadzenie wielu interesujących, a potwierdzających to materiałów sprawia, że książka warta jest publikacji i poddania ocenie zarówno specjalistów, jak i szerszego grona czytelników zainteresowanych przedstawionymi przez autora z pisarską swadą wydarzeniami.

dr hab. Tomasz Gąsowski, Instytut Historii UJ


Marian Apfelbaum urodził się w Warszawie w 1931 roku. Przeżył getto i okupację. Od 1946 roku mieszka we Francji. Jest profesorem medycyny. "Dwa sztandary" dedykowane są pamięci członków rodziny autora - porucznika Mieczysława Dawida Apfelbauma i Ireny Apfelbaum, żołnierzy Żydowskiego Związku Wojskowego.

[Wydawnictwo Literackie, 2003]