Jedno z najwcześniejszych wspomnień mojego dzieciństwa dotyczy luster w łazience dziadka. Dwie szklane tafle zostały tam przytwierdzone do ściany dokładnie naprzeciw siebie, odbijały więc wzajemnie swój obraz. Efekt był taki, że stojąc przed jednym z nich i myjąc zęby, widziałem szereg biegnących w dal identycznych obrazów, który niknął gdzieś w oddali. Lustra wydawały się oknami, przez które mogłem zajrzeć do innych światów. I często zastanawiałem się, jak by to było: móc przejść przez takie okno do postaci stojącej naprzeciw mnie, a potem przez następne, następne, i następne. Czy wszystkie te światy istnieją? A jeśli tak, to czy są identyczne z moim, czy może każdy z nich jest zupełnie inny? Nawet postaci, będące zwyczajnym, lustrzanym odbiciem mojej osoby, wydawały mi się wówczas zupełnie innymi ludźmi, z którymi łączył mnie jedynie wygląd i czysty przypadek mycia zębów w tym samym czasie. Dopiero wiele lat później dowiedziałem się, że istnieje coś takiego, jak "ontologia", czyli nauka o bycie, dział metafizyki, że istnieli na świecie myśliciele, którzy rozpatrywali ewentualne istnienie światów możliwych, podobnych do naszego, a jednak innych. Wówczas wróciło wspomnienie luster z dzieciństwa, podobnie jak wraca prawie za każdym razem, gdy biorę do ręki powieść Huberatha.

Niewątpliwie możliwość istnienia innych światów, do złudzenia przypominających nasz, stanowi idée fixe pisarza z Krakowa. Temat ten powraca co najmniej od "Kary większej", fenomenalnego opowiadania, będącego ważnym głosem w kwestii aborcji, a najpełniejszy chyba swój wyraz znalazł w monumentalnej powieści "Miasta pod Skałą", którą zaliczam do moich ulubionych. W powieściach tego pisarza bohater zawsze zostaje rzucony w świat z pozoru identyczny z naszym. Dopiero gdy zaczyna dostrzegać, a później badać prawidła nim rządzące, dochodzi do wniosku, że jednak znalazł się w zupełnie innej, alternatywnej i obcej mu rzeczywistości. Są to światy mniej lub bardziej surrealistyczne, gdzie groza i niesamowitość mieszają się z tym, co przywykliśmy uznawać za normalną, powszednią codzienność. Rzeczywistość w nich nie jest zwarta. Powstają w niej szczeliny, które zawsze naprowadzają bohatera na trop i wiodą go ku rozwiązaniu zagadki. "Portal zdobiony posągami" to kolejna wariacja na ten temat, przy czym należy podkreślić, że nie jest powieścią wtórną względem wcześniejszych "Miast pod Skałą" - rozłożył tu akcenty inaczej, o czym innym ta powieść mówi, a wykorzystany został jedynie ten sam schemat fabularny, co zdecydowanie nie jest wadą tej książki. Inną cechą charakteryzującą pisarstwo Huberatha jest fascynacja malarstwem. Swoje światy buduje w oparciu o płótna malarzy takich jak Memling, Bosch czy Breugel, do których dodaje własne pomysły. Dzięki temu uzyskuje coś nowego, przerażającego i fascynującego swoim pięknem jednocześnie. Dużo scen powstałych w oparciu o wątki malarskie znaleźć można w "Miastach pod Skałą", nie mniej, choć nie tak bardzo widowiskowych, w "Portalu zdobionym posągami". I wreszcie trzecią cechą twórczości tego pisarza są odwołania do katolicyzmu. Przywykliśmy do fantastyki czerpiącej garściami z mitologii nordyckiej czy grecko-rzymskiej, a nawet, jak w przypadku "Welinu" Duncana, z sumero-akadyjskiej. Poważne traktowanie i przesycanie swojej twórczości mitologią judaizmu i chrześcijaństwa jest jednak czymś wyjątkowym, a to właśnie robi Huberath. Garściami czerpie z tradycji i kultury naszej rodzimej religii, przetwarzając ją na swój sposób i podając czytelnikowi w łatwej do przyswojenia formie; unika przy tym taniego moralizatorstwa, czym zawsze grozi odwoływanie się do wciąż żywej tradycji. Te trzy aspekty pisarstwa Huberatha tworzą ściśle ze sobą połączoną, homogeniczną całość, stanowiącą o wyjątkowości jego tekstów - również "Portalu zdobionego posągami".

Powieść jest dyptykiem. Pierwsza część opisuje perypetie bohatera odkrywającego naturę świata, w jakim się znalazł, natomiast druga stanowi zapis jego podróży do celu, którego Czytelnikom zdradzać nie mam zamiaru, aby nie psuć przyjemności z lektury. Obie części są doskonale skonstruowane i przemyślane, choć bez znajomości przynajmniej podstaw kultury europejskiej doby renesansu można mieć problemy z poprawnym ich odczytaniem. Opowieść rozpoczyna się przebudzeniem bohatera z dość nietypowego snu, który on sam odbiera na początku jako swoistą metodę nauczania, polegającą na przekazywaniu studentowi poprzez marzenia senne informacji z historii sztuki. Z czasem jednak okazuje się, że natura tych sennych marzeń jest inna, podobnie jak inna jest natura ośrodka, w którym toczy się akcja przez ponad połowę powieści. Niskie, klaustrofobiczne korytarze, wieczna burza za oknami, smród papierosów, niewygodne sale wykładowe, brudne, maleńkie pokoiki, w których gnieżdżą się uczestnicy, jak myślą o sobie zgromadzeni w tym budynku ludzie, sympozjum dotyczącego przedstawień motywu sądu ostatecznego w malarstwie XV-XVI w. - wszystko to składa się na obraz nieprzyjemnego, wręcz odpychającego swoją szarością miejsca, budzącego w czytelniku autentyczną odrazę. Dodajmy do tego wieczną, zdawałoby się, monotonię zajęć, a w naszej głowie powstanie obraz istnego piekła, gdzie dominuje beznadzieja, a ludzie wiodą bezcelową egzystencję. Wielka, betonowa bryła ośrodka, będącego tu swoistym theatrum mundi, przytłacza zarówno bohaterów powieści, jak i czytelnika. Przytłacza do tego stopnia, że niektórzy recenzenci zarzucają pisarzowi epatowanie nudą, co świadczy tylko o kunszcie autora, który zapewne właśnie takie uczucie pragnął wzbudzić w odbiorcy. Na scenie tego teatru świata bohaterowie, tworzący niczym posągi na płaskorzeźbie statyczne struktury (stąd wymienione pod tytułem każdego rozdziału "dramatis personae"), wchodzą w interakcje. Struktury te są nawet tematem wykładu odgórnie narzuconego głównemu bohaterowi, co zarówno jemu, jak i czytelnikowi pozwala lepiej zrozumieć naturę świata, w którym obaj się znaleźli. Gdy jednak jego natura staje się jasna, bohater opuszcza ośrodek i rusza w podróż w ogólnym zarysie bardzo podobną do tej, jaką wraz z Wergiliuszem i Beatrycze odbył Dante.

Druga część książki przywodzi na myśl znakomity film "Młyn i krzyż" Lecha Majewskiego, choć po przeczytaniu ostatniej strony czytelnik zdaje sobie sprawę, że i część pierwszą można by było do tego filmu odnieść. Podobieństwo narzuca się samo, bo Huberath w tej powieści robi dokładnie to, co zrobił w swoim filmie Majewski - bohaterami fabuły czyni postaci z obrazów. Nadaje im własne myśli, dążenia, rysy charakteru. Stawia znak równości pomiędzy życiem i sztuką, Boga ukazuje w postaci malarza, malarzy jako jego dzieci, zaś postaci przez nich stworzone - jako Jego wnuki (dlatego do celu wędrówki dociera zarówno człowiek, jak i postać z obrazu - tyle chyba mogę Czytelnikowi powiedzieć bez umniejszania przyjemności płynącej z lektury). Jak Bóg-malarz stworzył nas na swoje podobieństwo, tak malarz stworzył postaci z obrazów na swoje, obdarzając je cechami włąsnego charakteru, o czym przekonamy się podczas krótkiego pobytu w świecie anatomicznych rycin Andreasa Veseliusa. Z tego powodu "Portal zdobiony posągami" można odczytywać również jako traktat z dziedziny estetyki, polemiczny względem teorii, jakie o tej materii głosił Platon. Jest w tej powieści wszystko - metafizyczna niepewność, eksplodujące w wyobraźni, oniryczne obrazy, miłość stanowiąca siłę motywującą głównego bohatera do działania, dająca mu siłę woli na tyle wielką, że wyrywa się z piekła monotonii, choć wielu woli w nim pozostać w oczekiwaniu na dzień Sądu, już nie zobrazowanego na płótnie, a tego, który czeka nas wszystkich u kresu czasów (pojawia się więc również wątek apokaliptyczny).

Możliwość odczytania sensów zawartych w "Portalu zdobionym posągami" jest ogromna i kto wie, czy z tego powodu nie jest on lepszy od przywoływanych tu przeze mnie wielokrotnie "Miast pod Skałą". Huberath pisze rzadko, lecz każda jego powieść stanowi literackie wydarzenie. I tylko od Ciebie, czytelniku, zależy, czy będziesz potrafił ją docenić. I czy zastanowisz się, tak jak ja w dzieciństwie stojąc przed lustrem dziadka, nad naturą świata, w którym przyszło Ci żyć. Prawdziwy sceptyk nie może wykluczyć również tej szalonej hipotezy, że jesteśmy zaledwie statycznymi płaskorzeźbami na ogromnym obrazie autorstwa najznakomitszego ze wszystkich, Wiecznego Malarza.