Damasio już na wstępie zaznacza, że prezentowane w tej książce teorie należy traktować jako hipotezy i że nie daje ona jednoznacznej odpowiedzi na pytanie tytułowe. W nauce występuje powszechna zgodność co do tego, że umysł jest nieodłącznie związany z procesami zachodzącymi w mózgu, tak jak istnieje zgodność co do tego, że mózg powstał na przestrzeni wieków, w trakcie ewolucyjnych procesów biologicznych. Natomiast co do szczegółów wciąż istnieje sporo rozbieżności.

Warto jednak zwrócić uwagę, że neurologię oraz kognitywistykę zalicza się do nauk najgwałtowniej się rozwijających w ostatnim trzydziestoleciu (pewnie dlatego, że mózg oraz jego zdolności poznawcze są nadal w wielu aspektach wielką tajemnicą). Coraz więcej wiemy o procesach zachodzących wewnątrz ośrodkowego układu nerwowego, a także o tym, z jakich "części" jest zbudowany i jak te części wzajemnie na siebie oddziałują.

W porównaniu do poprzednich książek Damasio poświęca tu więcej miejsca na własną teorię, a mniej na przedstawienie badań i dowodów. Oczywiście nie znaczy to, że podszedł do sprawy w sposób nienaukowy. Po prostu raczej od razu posiłkuje się wnioskami z badań, odsyłając nas do przypisów i publikacji (to bardzo mocna strona tej pozycji), zamiast wyjaśniać krok po kroku, jak uczeni doszli do takich stwierdzeń.

Celem książki jest zwrócenie szczególnej uwagi na problem świadomości. Damasio jest zdecydowanym przeciwnikiem lekceważenia jaźni i zajmowania się jedynie kwestią umysłu. Twierdzi, iż świadomość jest procesem jak każdy inny. Przebiega w określony sposób i w określonych strukturach. Uważa, że w pierwszej kolejności powinniśmy przyjrzeć się jej rozwojowi od najniższych do najwyższych form życia. Dzięki temu będziemy mogli stopień po stopniu poznać konstruowanie się umysłu i wyodrębniać elementy odpowiedzialne za pracę oraz istnienie świadomości. W jego wywodach, oprócz jasno przedstawionych faktów, nie brakuje także bardziej ogólnych rozważań i spostrzeżeń co do natury poszczególnych zagadnień.

Przed lekturą warto zdać sobie sprawę, że "Jak umysł zyskał jaźń" jest książką dość trudną i mało przystępną dla laika. To nie literatura stricte naukowa, lecz i tak zrozumienie tej pozycji nie przychodzi łatwo; Damasio rozprawia np. o strukturach mózgowych wymieniając takie nazwy, jak wzgórze, kora wyspy, płat ciemieniowy, przedmurze itd. (za pomoc może służyć "Dodatek", w którym to wszystko zostało ładnie przedstawione). Dlatego niektóre akapity czytałem nawet po 3-4 razy.

Świadomość jest tematem na tyle rozległym, że nawet przedstawienie wstępnej teorii wymaga ogromnej liczby argumentów. A jako że autor wybrał podejście raczej naukowe, nie jest łatwo wszystko zapamiętać. Zwłaszcza jeśli ktoś nic nie wie na omawiany temat. Takim osobom odradzałbym lekturę książki Damasia i wybór czegoś łatwiejszego w odbiorze. Natomiast osoby trochę już zorientowane mogą śmiało spróbować. "Jak umysł zyskał jaźń" jest bez wątpienia dobrą książką, a dodatkowym plusem jest jej świeżość (wydana po raz pierwszy w 2010 roku) i solidne podejście do sprawy.