Pozycja Campanelli jako klasyka utopizmu jest nie do podważenia z paru powodów. Po pierwsze, „Miasto Słońca” jest jednym z głównych świadectw jego odnawiania się w dobie Odrodzenia [...]. Po drugie, „Miasto Słońca” jest jednym z najdoskonalszych okazów utopii jako gatunku literackiego, albowiem zostały w nim zastosowane wszystkie typowe dla niego chwyty dydaktyczne: jest to drobiazgowy opis społeczności idealnej, przedstawiony czytelnikom jako sprawozdanie z rzekomej podróży do nieznanego im świata, który poradził sobie z wszelkim złem. Po trzecie, doskonałość „Miasta Słońca” polega również na tym, że ów opis został sporządzony z niezwykłą, wręcz przerażającą, konsekwencją. Konsekwencja ta sprawia, że współczesny czytelnik reaguje na dziełko Campanelli dużo żywiej niż inne podobne utwory. Oto np. Artur Międzyrzecki powiedział niedawno: „Totalitaryzmy XX wieku nie były pierwsze. Któż chciałby żyć w »Mieście Słońca« Campanelli, tej okrutnej stalinowskiej utopii?”.
W rzeczy samej, opisana przez Campanellę, społeczność idealna nie może być ponętna dla współczesnego Europejczyka, dla którego czymś naturalnym jest posiadanie przez jednostkę znacznego zakresu autonomii oraz istnienie wyraźnej i nieprzekraczalnej granicy między życiem prywatnym i zbiorowym. Nie podobna zaprzeczyć, iż ustrój „Miasta Słońca” gwałci, podobnie jak totalitaryzmy XX wieku, wszystkie tabu liberalno-demokratycznej Europy, mając w szczególności za nic – wynalezione później – prawa człowieka i obywatela. Na domiar złego, czyni to w imię tych samych praw natury, które nam służą do zgoła przeciwnych celów*.


---
* Jerzy Szacki, „Wstęp do »Miasta Słońca« Tomasza Campanelli”, w: Tomasz Campanella, „Miasto Słońca”, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1994, s. 9-10.