Strategia antylop (Hatzfeld Jean)

"Ponieważ był Auschwitz, nie może być Boga! Auschwitz jest dowodem na nieistnienie Boga. To dylemat. Nie znajduję, szukam. Ważne, by na tę drugą czynność postawić bez wahania".

Jean Hatzfeld cytuje pod koniec reportażu "Strategia antylop" włoskiego pisarza Primo Levi. Te słowa same się bronią.
Dobrze jest przeczytać tę książkę, napisaną bez patosu (choć gdyby było inaczej, to i ten patos byłby zasadny). To nie tylko obraz eksterminacji sąsiadów, ale także postawy wobec życia osób, którym udało się przeżyć.
Jakimi jesteśmy ludźmi, jak bardzo historia nas niczego nie uczy?

W tej książce Hatzefeld opisuje w skrócie podłoże konfliktu, dlatego paradoksalnie można zrozumieć jak do tego doszło. Piszę o tym dlatego, że zabrakło mi wyjaśnień w książce o serbskim konflikcie "Jakbyś kamień jadła" Tochmana - oczywiście, chodzi o inne państwo, inną wojnę, jednakże trudno zrozumieć losy ludzi bez historii i polityki.


Najbardziej mnie szokuje wielokrotnie przewijające się w książce słowo: POJEDNANIE. Za pojednaniem ma iść wybaczenie, zapomnienie? W 2003 roku wypuszczono wielu więźniów-katów skazanych na śmierć. Wrócili do swoich wiosek. Witali się szczęśliwie z żonami, dziećmi, albo zakładali własne rodziny; żyjąc obok ofiar. To chyba najbardziej dotyka. Państwo pragmatycznie podeszło do sprawy: nie ma kto uprawiać ziemi, kobiety zostały same w domach, same sobie nie poradzą; więźniów objąć amnestią, wypuścić i wprowadzić politykę pojednania. I ofiary i kaci byli długo do tego przygotowywani przez specjalistów z międzynarodowych organizacji. Przygotowywani do pojednania, które i tak nie nastąpi, które jest tylko słowem-kneblem.


Warto przeczytać ten wstrząsający reportaż, choćby po to, żeby pamiętać jakimi jesteśmy ludźmi i w jakich okolicznościach przestajemy nimi być.


(dla dopełnienia: film "Strzelając do psów")