Czytanie wierszy w obcym języku to niełatwa rzecz. Odkąd zaczęłam studia, wydaje mi się wręcz, że to się mija z istotą czytania poezji. Bo wiersz powinien wywoływać w czytelniku jakąś odpowiedź. Wzruszać, poruszać, przerażać, zachwycać - cokolwiek. Tymczasem, gdy czytam wiersze po angielsku, moją jedyną odpowiedzią często jest: "Yyy... no tak... więc o czym to było?"
Cały odbiór wiersza rozkłada się wtedy (jeśli tylko jestem wystarczająco zdeterminowana, żeby go naprawdę przeczytać) na kilka etapów: trzeba się dowiedzieć, z jakiego rodzaju konstrukcji składniowych wiersz jest zbudowany, jak go czytać, tzn. gdzie robić przerwy, a gdzie kłaść emfazę; trzeba zrozumieć, o czym jest, a do tego konieczna jest czasem konsultacja ze słownikem; dotarcie do tego, co wiersz ma do powiedzenia, przychodzi dopiero później; a ten etap, na którym odczuwa się jakieś emocje, najczęściej w ogóle mnie omija.
Omija, bo rzadko mam czas przeczytać dany wiersz tyle razy, ile potrzebowałabym, żeby do niego dotrzeć. Omija także dlatego, że nie umiem nastroić się na "pełny" odbiór wierszy na zawołanie akurat w tym czasie, kiedy mam zajęcia z literatury. Ostatecznie, omija mnie to również dlatego, że większość poznawanych tam utworów to po prostu nie moja bajka i nie mam ochoty ich zgłębiać.
Jest jednak kilka takich, które czytałam... hm, nieokreśloną ilość razy, najpierw po to, żeby zrozumieć, a w końcu - dla własnej interpretacji i dla przyjemności. "Wanderer" jest tu czołowym przykładem - nawet nie jestem w stanie powiedzieć, ile razy go czytałam. Drugi to "Sonet 73" Shakespeare'a. Trzeci - bo w sumie jest ich tylko trzy - to, niedawno poznany, "Ogród miłości" Blake'a.
W przypadku tego ostatniego składnia i słownictwo są oczywiście dużo przystępniejsze niż w przypadku "Wanderer'a". Czytałam go też bez żadnej presji, w czasie można-powiedzieć-że-wolnym, bo nie ma go w spisie lektur. Spodobał mi się od razu. W samym tytule jest coś przyciągającego. Mam w domu herbatę o takiej samej nazwie - "Ogród miłości" - jednak tak jak w przypadku herbaty brzmi to tandetnie i niedorzecznie, tak w tytule wiersza Blake'a - gdy wie się mniej więcej, kim Blake był i jaką pisał poezję - te słowa intrygują.
Dla mnie ten wiersz jest wyrazem rozczarowania osoby, która, wchodząc w etap dorosłości, widzi, że jej życiu nie dane jest potoczyć się tak, jak sobie to wyobrażała w młodości: że jakieś obce siły uzurpują sobie prawo do wpływania na jego uczucia. To zupełnie nieracjonalne, to nie do pomyślenia: radości i pragnienia powinny pozostawać nietknięte, powinny należeć do osoby, której to dotyczy. Tak, wydaje mi się, rozumie to podmiot liryczny tego wiersza i dlatego jego rozczarowanie nie jest rozpaczą: doświadczenie czegoś takiego może rzeczywiście być druzgocące, może obudzić w kimś nienawiść do świata, jeśli jednak ma się w sobie samym siłę, by stawić opór zewnętrznym wpływom, to jest ono bardzo cenne.
Myślę, że osoba mówiąca u Blake'a taką siłę ma - wydaje się mimo wszystko zdystansowana do całej tej sytuacji, mam wrażenie, że patrzy na tych mnichów z kpiną i pyta "serio? serio?", oburzona tym zupełnie niespodziewanym, nieuzasadnionym, bezprawnym naruszeniem jej nietykalności. Być może to moja nadinterpretacja (właściwie, sugeruję się tu tylko jednym fragmentem: "And Priests with black gowns were walking their rounds" - w tym jest taki dystans, taka kpina); tak czy inaczej, wiersz zasługuje na uwagę ze względu na niebanalność. Bo chyba nikt nie spodziewałby się takiej treści po utworze, który się nazywa jak herbata.
A tutaj jest sam wiersz. Nawiasem mówiąc, szukając tekstu w necie, żeby go tu wkleić, natrafiłam na ciekawy przypadek jakiegoś samodzielnego edytorstwa, które uczyniło z kaplicy wspomnianej w wierszu kaplicę zbudowaną "we mgle". Hm.


William Blake
"The Garden of Love"

I went to the Garden of Love,
And I saw what I naver had seen:
A Chapel was built in the midst,
Where I used to play on the green.

And the gates of this Chapel were shut,
And "Thou shalt not" writ over the door;
So I turn'd to the Garden of Love
That so many sweet flowers bore,

And I saw it was filled with graves,
And tomb-stones where flowers should be;
And Priests with black gowns were walking their rounds,
And binding with briars my joys & desires.


William Blake
"Ogród miłości"

Do ogrodu miłości wstąpiłem,
Nie poznałem go - aż tak się zmienił,
Kaplica w nim stała na środku
Gdziem niegdyś się bawił w zielni.

Kaplicę zamknięto na głucho
Ktoś "Nie będziesz..." wypisał nad drzwiami
Więc udałem się do ogrodu,
Co cieszył tyloma kwiatami

Zobaczyłem, że pełno w nim grobów,
Szare płuty w nim były, nie kwiaty
W czerni snuli się mnisi, przechodzili wciąż cisi
Wiążąc cierniem bez litości moje żądze i radości.

Tłum. Krzysztof Puławski


A tu - jeszcze sonet Shakespeare'a i "Wanderer", który, niestety, chyba nie doczekał się polskiego tłumaczenia.


Wiliam Shakespeare
"Sonnet 73"

That time of year thou mayst in me behold
When yellow leaves, or none, or few, do hang
Upon those boughs which shake against the cold,
Bare ruin'd choirs, where late the sweet birds sang.
In me thou seest the twilight of such day
As after sunset fadeth in the west,
Which by and by black night doth take away,
Death's second self, that seals up all in rest.
In me thou see'st the glowing of such fire
That on the ashes of his youth doth lie,
As the death-bed whereon it must expire
Consumed with that which it was nourish'd by.
This thou perceivest, which makes thy love more strong,
To love that well which thou must leave ere long.


Wiliam Shakespeare
"Sonet 73"

Ujrzysz we mnie tę porę roku, gdy zielone
Liście żółkną i rzedną, aż żadnego nie ma
Na drżącym z zimna drzewie, którego koronę
Wypełniał śpiew, lecz dzisiaj pusta jest i niema.
We mnie ujrzysz ten schyłek dnia, gdy resztka słońca
Gaśnie z wolna, sprawiając, że dzień od zachodu
Pochłania krok po kroku ciemność gęstniejąca,
Noc, ów sobowtór śmierci, kres trosk i zawodu.
We mnie ujrzysz powolne ognia dogasanie,
Żar, który swa młodość, grę płomieni żwawą,
Obrócił w popiół – własne śmiertelne posłanie,
Gdzie skona, tym strawiony, co było mu strawą.

Ujrzysz – lecz zaczniesz odtąd, zwykłym serca prawem,
Kochać goręcej to, co stracić masz niebawem.

Tłum. Stanisław Barańczak


"The Wanderer"

‘Oft the lonely one experiences compassion,
the Creator's kindness; though he with sorrowing mind,
o'er the watery way, must long
agitate with his hands the rime-cold sea,
go in exile tracks; his fate is full decreed.'-- (5)
So said a wanderer, of his hardships mindful,
of hostile slaughters, his dear friends' fall.--
' Oft I must alone, each morn,
my care bewail: there is now none living,
to whom my thoughts I dare (10)
tell openly. I in sooth know,
that it is in man a noble quality,
that he his soul's coffer fast bind,
hold his treasure. Strive as he will,
the weary-minded cannot fate withstand, (15)
nor the rugged soul'd help effect;
even the ambitious a sad one oft
in their breast's coffer fast bind.
So I my thoughts must,
oft miserable, from country separated, (20)
far from my friends, in fetters bind,
since that long ago my bounteous patron
earth's cavern cover'd, and I abject thence
went, stricken with years, over the billowy mass;
sad sought the hall of some munificent lord, (25)
where I far or near might find
one who in the mead-hall my ** might know,
or me friendless would comfort,
allure with pleasure. He knows who tries,
how hapless is care as a comrade (30)
to him who little has of faithful friends;
him an exile's track awaits, not twisted gold;
a trembling body, not earth's riches:
he remembers the hall-retainers, and receipt of treasure;
how him in youth his bounteous patron (35)
train'd to the feast; but pleasure all has fall'n;
for he knows who must his dear lord's,
his lov'd master's lessons long be depriv'd of,
when sorrow and sleep at once together
a poor solitary often bind, (40)
that seems to him in mind, that he his lord
embraces and kisses, and on his knee lays
hands and head, as when he ere at times,
in former days, his gifts enjoy'd;
then wakes again the friendless mortal, (45)
sees before him fallow ways,
ocean fowls bathing, spreading their wings,
rime and snow descending with hail mingled;
then are the heavier his wounds of heart,
painful after dreaming; sorrow is renew’d, (50)
when his friends' remembrance through his mind passes;
when he greets with songs, earnestly surveys
the seats of men, swims again away.
The spirit of seafarers, brings there not many
known songs: but care is renew'd (55)
to him who must send very abundantly
over the billowy mass his weary spirit;
therefore I cannot think, throughout this world,
why my mind it saddens,
when I the chieftains' life all consider; (60)
how they suddenly their halls resign'd,
the proud kinsmen. So this mid-earth
every day declines and falls;
therefore may not become wise a man, ere he has pass'd
his share of winters in the world. The sagacious must be patient,
must not be too ardent, nor too hurrying of fortune,
nor too faint a soldier, nor too reckless, (67)
nor too fearful, nor too elate, nor too greedy of money,
nor ever too vaunting, ere he be well experienced.
a man must wait, when he a promise utters,
till that he, bold of spirit, well know (71)
to what his breast's thoughts shall lead.
The prudent man should understand, how ghastly it will be,
when all this world's wealth shall stand waste,
as now divers, over this mid-earth, (75)
with wind shaken walls stand,
with rime bedeck'd: tottering the chambers,
disturb'd are the joyous halls, the powerful lie
of joy bereft, the noble all have fall'n,
the proud ones by the wall. Some hath war destroy'd,
borne on their journey hence; one the fowl hath borne away
o'er the deep ocean; one the hoar wolf (82)
by death hath separated; one with gory countenance,
in an earth-grave a man hath hidden.
So o'erwhelm'd this world the Creator of men,
till that of the inhabitants, in the briefest moment,
the old works of giants stood desolate. (87)
But he who this wall'd place wisely devis'd,
and this dark life profoundly contemplates,
wise in spirit, afar oft remembers (90)
his many battles, and these words utters:
Where is horse, where is man? where is the treasure-giver ?
where are the festive sittings ? where are the joys of the hall?
Alas bright cup ! alas mail'd warrior ! (94)
alas chieftain's splendour ! how the time has pass'd,
has darken'd under veil of night, as if it had not been.
Stands now behind the beloved warriors
the wall of wonderous height, with worm carcases foul.
The men has swept away the spearmen's band, (99)
the slaughter-greedy weapon, and fate omnipotent
and these stone shelters storms dash,
fierce-rushing; binds the earth
the winter's violence; then comes dusky,
darkens, the shade of night, from the north sends
the rough hail-shower, to men's grievance. (105)
Irksome is all the realm of earth,
the fates' decrees change the world under heaven:
here is wealth transient, here is a friend transient,
here is man transient, here is a kinsman transient;
all this place of earth hall become desolate.'-- (110)
so spake a sage in mind, sat apart in meditation.
Good is he who holds his faith. Never his affliction too quickly should
a man from his breast make known, unless he ere the remedy can
vigorously forward. Well it is for him who seeketh mercy,
comfort, at the Father in heaven, where all our fastness standeth.

Translated by Benjamin Thorpe