Janusz Kaczmarczyk pokusił się o wnikliwą analizę życia jednego z najsławniejszych bohaterów narodowych Ukrainy – Bohdana Chmielnickiego. Zadanie niełatwe. Osoba Chmielnickiego, budząca tyle kontrowersji, emocji oraz skrajnych ocen, nie ułatwiała autorowi szukania prawdy o nim, o jego celach i dążeniach, oraz tak uwikłanej działalności na arenie politycznej.

Co, albo kto, uczynił Chmielnickiego tak sławnym? Odpowiedź jest właściwie prosta: Rzeczpospolita. Nie ma co do tego wątpliwości. Chmielnicki, nieprzeciętnie zdolny w dyplomatycznych zawiłościach, wtajemniczony w plany królewskie Władysława IV co do wojny z Turcją, zrozumiał i umiał wykorzystać te informacje dla własnych potrzeb. Znał na wylot słabości Rzeczypospolitej szlacheckiej i wiedział jak musi być prowadzona polityka z tym tak „potężnym” przeciwnikiem. A że mu także dopisało szczęście w pierwszych zbrojnych starciach z miernymi hetmanami koronnymi pod Żółtymi Wodami i Korsuniem, jego sytuacja wyjściowa była znakomita.

Co więcej, Rzeczpospolita, żyjąca zwycięską przeszłością, w starciu z buntującymi się Kozakami zatraciła całkowicie panowanie nad sytuacją. Król, mający dwie możliwości pozbycia się tego problemu: daleko idące ustępstwa i potraktowanie Kozaków jako równowartościowych partnerów, albo zdecydowane zbrojne rozgromienie przeciwnika, lawiruje pomiędzy obydwoma, co w konsekwencji jest zgubną polityką, doprowadzającą kraj do wyniszczającej wojny z Rosją.

Chmielnicki z biografii Kaczmarczyka to prawdziwy mistrz w dyplomatycznej rozgrywce z Rzecząpospolitą, imponująca jest jego szeroka działalność i kontakty z Tatarami, Turcją, Rosją, Siedmiogrodem i innymi, którzy mogli mu być przydatni w upokorzeniu Polski. Większa część książki poświęcona jest lawirowaniu hetmana kozackiego pomiędzy obietnicami, groźbami, wymuszeniami i ustępstwami w polityce z Rzecząpospolitą.

Początkowo ostrożny, wymaga niewiele, widząc słabość przeciwnika, żąda coraz więcej. Otrzymuje wiele w targach z królem polskim. To dla niego za mało. Pragnie całkowicie rzucić Polskę na kolana. Szuka pomocy tam, gdzie właściwie nie powinien tego robić – w Rosji.

Będąc u szczytu sławy decyduje się na krok, który w przyszłości będzie zgubny dla egzystencji Ukrainy i Kozaków. Szuka wsparcia rosyjskiego. Car i jego Rosja nie dają nic za darmo. Chmielnicki, który swoich obietnic oddania się pod panowanie rosyjskie nie traktował poważnie, wpada we własne sidła. Rosja to nie Rzeczpospolita, z zaborczą polityką, nieugiętą dyplomacją jest za twardym partnerem dla Chmielnickiego, jego planów i umiejętności.

Na jakiekolwiek zmiany jest za późno. Ukraina przechodzi pod panowanie rosyjskie. Czy takie były plany Chmielnickiego, czy nie, nie odgrywało to większej roli.

Z roli wyzwoliciela Ukrainy przeistacza się Chmielnicki w tragiczną postać, niemogącą zatrzymać skutków własnej polityki, doprowadzającej do długoletniej wojny polsko-rosyjskiej, doszczętnie pustoszącej i wyniszczającej Ukrainę.

Kto szuka w książce Kaczmarczyka rozległych opisów scen bitewnych, wielkich historii miłosnych typu sienkiewiczowskiego, będzie rozczarowany. Autor biografii za cel postawił sobie pokazanie Chmielnickiego takim, jaki był, ze wszystkim, co potrafił, o czym marzył, co mu się udało i co było przyczyną jego niepowodzeń i klęsk.