Wybrane z* niniejszej antologii nowele XVII wieku (w większości po raz pierwszy ukazujące się drukiem) należą do najcelniejszych literacko utworów tego gatunku. Zróżnicowaniu i bogactwu tematycznemu: nowele historyczne, sensacyjne, łotrzykowskie, sentymentalne, fantastyczne i moralistyczne, odpowiada różnorodność form: od krótkiej, zwięzłej, spokrewnionej jeszcze z egzemplum (opowiadaniem przykładnym) noweli do rozbudowanego, masywnego realizmu, pełnego dygresji „romansu”. Fakt, iż były to najczęściej utwory nieoryginalne, zależne od pierwowzorów francuskich, hiszpańskich, czy włoskich, daje się w znacznej mierze usprawiedliwić konwencjami literackimi epoki. Związek zresztą tłumacza czy przetwórcy z oryginałem był bardzo luźny, umożliwiając żywiołowi polskości wtargnięcie do obcego materiału fabularnego. Polonizacja ta przybiera rozmaite formy, do najprostszych należy osadzanie akcji na gruncie polskim, nadawanie bohaterom polskich imion, kiedy indziej treść nasyca się realiami zdradzającymi poglądy polityczne, społeczne czy filozoficzne autora, co zbliża nowelę do życia angażując ją w problematykę polskiej współczesności. Nade wszystko jednak starano się przy pomocy dodanych rysów charakterologicznych, obyczajowych, językowych czy malarskich odtworzyć bohaterów, dla których modelu dostarczało otaczające życie. Dzięki tym zabiegom włoskie, hiszpańskie czy francuskie postacie ożywiają się i nabierają sarmackich rumieńców.

[tekst z obwoluty]

[Państwowy Instytut Wydawniczy, 1961]



---
* "Wybrane z": tak jest w tekście na obwolucie (przyp. - tallchief)