Rzeczpospolita, czasy stanisławowskie. Gdzieś na granicy Korony i Litwy znajduje się klasztor bernardynów. Braciszkowie, kierowani przez przeora, którym jest ojciec Rafał, pędzą tam spokojny żywot, skupieni głównie na pracy i modlitwie. Ich błogi spokój przerywa pewnego dnia pojawienie się ciężko rannego człowieka. To pan pułkownik Stanisław Bużeński, szlachcic zawadiaka, słynący z burzliwego trybu życia, licznych burd i awantur. Braciszkowie, kierowani miłosierdziem, udzielają mu pomocy. Lecz człowiek ów nienawidzi Kościoła i duchownych. Jego pobyt mocno daje się we znaki pobożnym bernardynom. Przeor wraz z jednym z braci, ojcem Szymonem, usiłuje go nawrócić, lecz będzie to bardzo trudne zadanie. Tymczasem do pobliskiego dworku przybywa inny ranny mężczyzna, który wkrótce umiera. Okazuje się, iż tragedia tego człowieka ma ścisły związek z osobą Stanisława Bużeńskiego. I że to dopiero początek kłopotów pana pułkownika.

Autor na kartach tej powieści przedstawia ciekawą charakterystykę psychologiczną głównego bohatera. Czy ów awanturnik, rębacz, paliwoda, zawadiaka ma szansę przejść przemianę duchową? Bernardyni zrobią wszystko, aby tak się stało. Wydaje się jednak, iż jest to zadanie niemożliwe. Natomiast sam Stanisław Bużeński po opuszczeniu klasztoru stoczy się na dno upadku moralnego. Wpływ na ten stan rzeczy będzie mieć kochana przez niego kobieta. Dlaczego knuje ona przeciw niemu okrutną i niezwykle perfidną zemstę? Jak wpłynie ona na dalsze losy Bużeńskiego? Co wspólnego ma z tym zmarły mężczyzna? Czy w końcu braciom uda się go nawrócić? Pewne jest, iż zarówno zemsta ukochanej kobiety, jak i działalność bernardynów będą mieć decydujący wpływ na dalsze losy pana pułkownika.

Akcję utworu umieścił autor w klasztorze położonym na głuchej prowincji oraz w tętniącej życiem stolicy kraju. Cisza i spokój prowincji, którą symbolizuje klasztor, kontrastują z dynamicznym i gwarnym życiem Warszawy. Stolica pełna jest burzliwych wydarzeń, intryg, podłości i niegodziwości. W "Klasztorze" autor dokonuje również charakterystyki społeczeństwa Rzeczpospolitej w II połowie XVIII wieku. Przedstawia życie codzienne różnych grup społecznych zamieszkujących zarówno polską prowincję, jak i stolicę kraju. Stąd utwór stanowi doskonałą lekturę uzupełniającą do poznania obyczajowości Rzeczpospolitej wymienionego okresu.

Dla tych zalet pragnę polecić "Klasztor" czytelnikom. Powieść jest krótka, dlatego czyta się ją szybko i z zainteresowaniem. Nie jest wybitnym dziełem w dorobku Kraszewskiego, jednak warto i po ten utwór sięgnąć.

Zapraszam do czytania.