Akcja powieści obejmuje lata 1276-1277. Jest to okres tzw. rozbicia dzielnicowego. Niestety, postępuje ono na całym terytorium byłego Królestwa Polskiego. Ten negatywny proces dotyka również Śląsk. Upadek władzy książęcej, wojny między książętami dzielnicowymi, najazdy wrogów zewnętrznych, znaczenie możnowładztwa wzrastające kosztem władz centralnych - te czynniki charakteryzują sytuację ziem rozdrobnionego, byłego państwa polskiego. Także dzielnica śląska jest rozbita na szereg drobnych księstw, rządzonych przez na ogół skonfliktowanych ze sobą władców. Ich słabość sprawia ponadto, że ulegają oni presji sąsiednich monarchów, czyli cesarza niemieckiego i króla Czech.

W księstwie wrocławskim, które jest największą śląską dzielnicą, panuje młody książę Henryk IV Probus. Jest on faktycznym lennnikiem czeskiego króla - Przemysława Ottokara, który był też prawnym opiekunem Henryka, kiedy ten był małoletni. Jego sąsiadem i wrogiem zarazem jest książę legnicki, Bolesław "Łysy" Rogatka, człowiek niezwykle przebiegły i podstępny. Książę Bolesław, dążąc do rozszerzenia własnej dzielnicy, sprzymierza się z cesarzem niemieckim Rudolfem. Tymczasem dochodzi do konfliktu zbrojnego pomiędzy cesarzem a królem Czech. Konflikt ten będzie miał także wpływ na losy ziemi śląskiej oraz samego Henryka Probusa.

Młody książę pewnego zimowego dnia wybiera się ze szczupłym orszakiem najbliższych towarzyszy na polowanie. Zostaje podstępnie uprowadzony i uwięziony przez Bolesława Rogatkę. Pobyt w niewoli całkowicie odmieni jego życie i będzie miał decydujący wpływ na dalsze panowanie...

Obok dziejów głównego bohatera czytelnik obserwuje także losy jego rękodajnego i najbliższego przyjaciela. Jest nim Zbrosław (Zbrośko), syn sędziego Tomasza. Uwięzienie księcia stanie się także dla niego dramatem, bowiem jednym ze spiskowców znajdzie się jego ojciec. Zbrosław będzie musiał dokonać wyboru, po której stanąć stronie. Jaki będzie finał losów księcia Henryka oraz Zbrosława?

Powieść "Sprawiedliwy z Wrocławia" ukazuje niewielki wycinek dziejów Śląska. Lecz jest to okres, w którym nastąpiły wydarzenia i zapadły decyzje mające wpływ na dalsze losy tej dzielnicy. A czynniki owe zostały ściśle powiązane z osobą Henryka Probusa i wydarzeniem, które wpłynęło w znaczący sposób na dalszy okres jego życia i panowania. Akcja tej powieści jest ściśle związana z początkami procesu zjednoczeniowego na ziemiach polskich.

Pod względem wartości literackiej powieść Zdzisława Pietrasa na pewno nie należy do arcydzieł polskiej literatury. "Sprawiedliwy z Wrocławia" raczej nie rzuca na kolana. Nie wiadomo, na jak długo utkwi w pamięci czytelnika. Mimo wszystko reprezentuje przyzwoity poziom literacki (choć, podkreślam, nie jest utworem wybitnym). Mimo wszystko miłośnicy powieści historycznej oraz czytelnicy zainteresowani historią naszej ziemi ojczystej powinni sięgnąć także po tę pozycję.

Zapraszam do lektury.