Utwór dzieli się na dwie części. Pierwsza z nich opisuje walki wojsk rewolucyjnej Francji z Austriakami na tle groźnego, zimowego krajobrazu Alp. W armii francuskiej służą jako żołnierze - polscy chłopi. Część druga opowiada o powrocie bohaterskiego żołnierza, Matusa Puluta do rodzinnej wsi, gdzie zostaje potraktowany jak zbiegły pańszczyźniany chłop.

Charakterystyczny w tej noweli jest powściągliwy komentarz autorski, co przywodzi na myśl opowiadania oświęcimskie Borowskiego albo "Medaliony" Nałkowskiej. Podobnie jak w tamtych opowiadaniach, autor skupia się na realistycznym ukazywaniu rzeczywistości, "nie zabierając głosu". Sprawia to jednak, że oskarżenie systemu feudalnego w Polsce staje się jakby mocniejsze.

Szczególnie wstrząsający jest dramat Puluta, który po tym, jak nasiąknął ideałami rewolucji francuskiej i po tym, jak poczuł smak wolności, został na powrót przemieniony w niewolnika we własnej ojczyźnie.

Temat chłopskiej krzywdy i krzywdy ludzkiej w ogóle jest obecny w wielu utworach Żeromskiego. W tym jednak opowiadaniu ukazany jest w sposób szczególnie mocny.