Po raz pierwszy spotkałam się z twórczością Zofii Borowskiej-Wyrwy i z niemałymi obawami podchodziłam do powieści, która wyszła spod jej pióra, a mianowicie „Skazy”. Literatura wojenna jest bowiem niezwykle trudnym tematem, ponieważ dotyczy bardzo osobistych przeżyć, często tragicznych wydarzeń, których ślady i piętno do dziś nosi w sobie wielu ludzi. Jednak już na wstępie muszę zaznaczyć, że autorka świetnie sobie z tym poradziła konstruując powieść, która na długo zapadnie w pamięć i do której będzie się wracać wielokrotnie.

Akcja książki rozgrywa się dwutorowo. Na przemian poznajemy losy polskiego małżeństwa, Magdy i majora Stefana Sobańskich oraz rodzinę Neugebauerów żyjącą w Niemczech. Każdy z nich ma swoje problemy, Magda bowiem nie może zajść w upragnioną ciążę, a Arnold Neugebauer, w którego żyłach płynie żydowska krew, musi patrzeć, jak jego dzieci z nienawiścią i pogardą odnoszą się do innych narodów. Sam oczywiście też jest członkiem partii nazistowskiej, czuje się Niemcem, ale w głębi duszy nie chce wojny i nie zgadza się z pogromem Żydów. Życie Arnolda naznaczyło go piętnem i z góry narzuciło trudną do pokonania drogę. Rozdarty między życiem rodzinnym, życiem społecznym zdominowanym przez niemiecki system i świadomością swojego pochodzenia, czuje się „przygnębiony” i cierpi z tego powodu. Na domiar złego jego syn Johann, nieznający pochodzenia swojego ojca, pragnie wstąpić w szeregi żołnierzy III Rzeszy i toczyć zaciętą walkę także ze swoimi przodkami, bo przecież płynie w nim żydowska krew... Magda Sobańska natomiast za namową męża wyjeżdża na wieś, gdzie jest bezpieczniej i gdzie zaprzyjaźnia się z żydowskim małżeństwem oczekującym potomka. Wybucha wojna, która zabiera wiele istnień ludzkich, niszczy budynki i marzenia o spokojnym życiu, zmienia system wartości, każe podejmować często bardzo trudne decyzje...

W powieści tej jesteśmy świadkami dramatu rozgrywającego się po obu stronach barykady. Wszystko jest względne i w tej lekturze świetnie to zostało ukazane. Każdy z bohaterów, przekonany o słuszności swego postępowania, pełen nadziei i wiary w słuszność drogi, jaką obrał, nie widzi, jak tragiczne mogą być podjęte przezeń decyzje i jak bardzo przeszłość może rzutować na jego życie. Los jednak szykuje dla głównych bohaterów jeszcze kilka niespodzianek.

Jak potoczą się losy Magdy, majora, Johanna i ich bliskich? Co się wydarzy i jaki będzie miało wpływ na ich życie? Nie będę zdradzać szczegółów, abyście mogli tak jak ja zanurzyć się w tę świetną książkę, odkryć jej tajemnice i całe bogactwo, jakie niesie ze sobą.

„Skaza” jest wielowątkowa, podejmuje wiele zagadnień: od pierwszej młodzieńczej miłości, kształtowania się światopoglądu młodego człowieka, przez ówczesną sytuację polityczną, aż po wpływ wojny na psychikę i losy ludzi. To zaledwie kilka kwestii poruszanych w tej powieści. Celowo wielu tematów nie poruszam w swej recenzji, aby czytelnik mógł sam na sam się z nimi zmierzyć.

Książkę czyta się bardzo dobrze, mimo że zawiera trochę archaicznych wyrazów, co było celowym zabiegiem mającym przybliżyć nam dawniejsze czasy. Opisując żywym, soczystym językiem świat, w którym żyją bohaterowie i odczuwane przez nich emocje i rozterki autorka stworzyła niezwykły klimat, który nawet po zakończeniu książki jeszcze przez długi czas mnie nie opuszczał.

Przeczytałam „Skazę” jednym tchem i może dlatego wywarła ona na mnie tak ogromne wrażenie, którego niestety nie jestem w stanie wyrazić słowami. Może gdybym robiła pauzy, a czytanie rozłożyła na kilka dni, nie zakorzeniłaby się we mnie tak głęboko... Mimo to cieszę się, bo świadczy to tylko o tym, że książka spełniła swoją funkcję – pobudziła wyobraźnię, wycisnęła łzy, zmusiła do refleksji, potrząsnęła, przypomniała o tym, co ważne...

Piękna, wzruszająca powieść, którą warto przeczytać!