"Grażyna" to poetycka powieść, której akcja toczy się na średniowiecznej Litwie (przełom XIV/XV wieku). Jest to, moim zdaniem, próba stworzenia legendy o litewskiej Joannie d'Arc. Próba, niestety, niezbyt udana. Atmosfera epoki i realia topograficzne są raczej dobrze odtworzone. Również fikcyjny książę Litawor, zawierający dla doraźnych korzyści sprzeczny z narodowymi interesami Litwy sojusz z Krzyżakami, pasuje do mentalności ówczesnych władców litewskich (walecznych, ale też podstępnych i żądnych władzy). Jednak wydarzenia w powieści wydają się mało realne, szczególnie udział w boju żony Litawora - Grażyny, pragnącej zapobiec haniebnemu jej zdaniem traktatowi. Po pierwsze, kobiety na ówczesnej Litwie nie mieszały się nigdy bezpośrednio do polityki. A po drugie, postępek Litawora nie był niczym wyjątkowym w tym kraju w tamtej epoce. Podobne sojusze zawierali np. Witold i Świdrigiełło - wielcy książęta, którym nikt potem nie czynił z tego tytułu żadnych wyrzutów. W rozdartej konfliktami Litwie trudno mówić o czymś w rodzaju racji stanu, przynajmniej do czasu zwycięstwa jednego księcia, który obejmował władzę nad całością kraju.

Niemniej jednak Mickiewicz wykazał się w powieści tej znakomitym talentem poetyckim oraz znajomością i wrażliwością na historię średniowiecznej Europy Środkowej. Dlatego polecam ten utwór, mimo że nie jest to najwybitniejsze dzieło Mickiewicza. Ktoś może dojść do innego wniosku, czytając je.