"Latarnik" jest chyba najbardziej klasycznym przedstawicielem noweli spośród dzieł Sienkiewicza. Napisał ją podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych. Chyba właśnie z tego powodu jest to utwór wyjątkowo patriotyczny, pokazujący, że nawet na emigracji, w miejscu oddalonym o wiele tysięcy kilometrów od ojczyzny i odciętym od świata, nadal jesteśmy Polakami. Pokazuje na podstawie przeżyć głównego bohatera problematyczne zjawisko, jakim jest tułaczka rodaków po świecie.

Skawiński, weteran wielu wojen, człowiek, który imał się niemal wszystkich zawodów, posiadacz wielu odznaczeń, wieczny pechowiec, który w życiu chciał zaznać jedynie spokoju, dostaje nieoczekiwanie wymarzoną dla siebie posadę latarnika w Panamie. Pracuje tam wiele tygodni, przykładając się do pracy, aż do czasu, kiedy po czterdziestu latach rozłąki z krajem na jego wysepkę nadchodzi przesyłka, w której znajduje „Pana Tadeusza”. Zatopiony w lekturze przypomina sobie, uświadamia, skąd pochodzi i kim naprawdę jest. Tej nocy nie zapala latarni i na mieliźnie rozbija się łódź, a starzec traci pracę. Co ciekawe, jego historia oparta jest na autentycznym wydarzeniu. Prawdziwy latarnik nazywał się Siellawa, a o jego istnieniu Sienkiewicz dowiedział się w czasie pobytu w Ameryce.

Mimo tego, że cała akcja książki toczy się wokół jednego wątku, jest niezwykle wciągająca. Sienkiewicz świetnie oddał w niej ludzką psychikę. To pewnego rodzaju fenomen, że opisy przeżyć jednego człowieka potrafił przedstawić w taki sposób, że czyta się je z przejęciem, niczym przygodę z najwyższej półki. Dowodzi to doskonałego opanowania tej formy, wspaniałego wyczucia charakteru noweli. "Latarnik" jest klasycznym jej wzorem. Autor potrafił skrócić opisy do minimum, włożyć w nie jeszcze dawkę napięcia i skonstruować nieoczekiwane zakończenie z puentą.

Ta książka jest jedną z tak zwanych lektur obowiązkowych. Moim zdaniem wiele z tych, które znajdują się na tej liście, nie zasługuje na takie wyróżnienie. Jednak ta pozycja jest jak najbardziej na miejscu. Zwięźle pokazuje problematykę emigracji, uzmysławia piękno i wartość literatury, a w dodatku jest krótką nowelą, którą można przeczytać w ciągu kilku minut. Dziwię się, dlaczego wcześniej na nią nie natrafiłem i polecam każdemu, któremu patriotyzm, niestety tak jak mnie, wydaje się czymś przestarzałym i niemodnym.