Ci, którzy zainteresowali się Kafką wychodząc poza "Proces", znają Milenę Jesenską jako adresatkę listów Franza. Nie zostały nawet jej listy. Ukazała się biografia autorstwa jej córki, Honzy, "którą napisała, by przeciwstawić się rażącemu obrazowi anielskiej ukochanej geniusza." Książka Neumann-Buber (którą wspólnie z Mileną planowały napisać po wyjściu z obozu w Ravensbruck) powstała w zupełnie innym celu - aby opisać historię przyjaciółki, znaną do tej pory tylko dzięki związkowi z Kafką. "Wiem, że przynajmniej ty mnie nie zapomnisz. Z tobą będę mogła dalej żyć. Ty powiesz ludziom, kim byłam."
"Ta książka jest o niej."

Milena Jesenska była prażanką o czeskich korzeniach. Wychowywał ją ojciec, przez którego cierpiała i który, aby ukrócić jej romans z Żydem, zamknął córkę w klinice psychiatrycznej. Jednak Milena była silna, uparta i nie dała się złamać. Wraz z Ernstem Polakiem wyjechała do Wiednia. Jej miłość nie była szczęśliwa - mąż ją zdradzał, musiała sama się utrzymywać nosząc bagaże na dworcu. Wtedy wpadła na pomysł przetłumaczenia opowiadań Kafki na język czeski. Napisała do niego i tak rozpoczął się jej listowny romans z Franzem. Spędzili ze sobą jedynie kilka dni. Lęk Kafki przed życiem i szczęściem nie pozwolił się rozwinąć tej miłości. Kafka zabronił jej pisać do siebie, przytłaczała go jej siła i chęć życia. Ten romans był jednym z epizodów w życiu Jesenskiej, jakże barwnym i zaskakującym, choć znana jest przeważnie wyłącznie jako ukochana Kafki.

Po kolejnym małżeństwie, którego owocem była córka, Milena oddała się dziennikarstwu, a z nadejściem II wojny światowej, pomocy żydowskim przyjaciołom. Za swoje poglądy i działalność antyniemiecką trafiła do obozu, z którego nie było jej dane już wyjść. Zmarła w 1944 roku, wyczerpana przez nieuleczalne zapalenie nerek. Zanim to się jednak stało, znalazła bratnią duszę w autorce biografii. Ich przyjaźń przetrwała, mimo terroru, poniżenia, głodu i okrucieństwa dookoła. Ryzykując życie wykradały się z baraku, aby w samotności potrzymać się za ręce.

Kafka należy do najbardziej cenionych przeze mnie pisarzy. "Jego książki są zadziwiające. On sam jest znacznie bardziej zadziwiający" - jak powiedziała o nim sama Milena. Sięgnęłam po książkę Buber-Neumann, chcąc dowiedzieć się czegoś o życiu jego drugiej połowy, która pozostawała cały czas w cieniu, mimo tak niezwykłej osobowości. Okazuje się, że była ona tak różna od niego, że aż niewyobrażalne byłoby ich wspólne życie. Lękliwy, praktyczny Kafka, który był panem swojego czasu i silna, niepoukładana Milena, która zawsze komuś śpieszyła z pomocą. "To było jak zetknięcie się dwóch odmiennie naładowanych biegunów. Ona - spragniona miłości, uznania, tego, by się dla kogoś liczyć. On - potrzebujący fizycznej i psychicznej witalności. Zaiskrzyło, popłynął prąd." Mężczyźni tej kobiety zawsze byli słabi, musiała ich wspierać, a zarazem sama dawać sobie radę. Spędzała z nimi szczęśliwe chwile, cierpiąc później miesiącami, latami, nie mogąc się pogodzić ze zdradami i utratą kobiecości.

Biografia nie jest tak dobra, jak "Kafka: koszmar rozumu" Ernsta Pawla, który z dużą dokładnością zebrał fakty z życia Kafki i nakreślił tło historyczno - kulturowe tamtejszej Pragi, w dodatku polemizując z Maxem Brodem, który uchodził za największego znawcę w tej dziedzinie. Biografii Buber nie mogę ocenić, biorąc pod uwagę te same kryteria, ponieważ jest bardzo subiektywna, Milena została w niej przedstawiona niemal jak ideał, jest oceniona przez pryzmat przyjaźni. Za mało w niej też faktów, ale sama autorka prosi krytyków o wybaczenie - do wielu materiałów nie miała dostępu i mogła opierać się wyłącznie na opowieściach Jesenskiej. Wykazała się przy tym znakomitą pamięcią, ciepłymi, prostymi słowami opisała uczucie, które pozwoliło im przetrwać cztery lata w obozie. Ta historia trafia do serca czytelnika.

Myślę, że pozycja ta jest warta przeczytania, choćby tylko po to, żeby dowiedzieć się, kim była Milena Jesenska.