Szczwalnia to rodzaj osiemnastowiecznego cyrku, miejsce, do którego się chodziło, by patrzeć, jak psy, wilki, niedźwiedzie, byki, czasem też lwy, tygrysy i pantery, umiejętnie szczute i rozjuszane, rzucają się na siebie i staczają krwawe walki. Największa w Wiedniu szczwalnia powstała w 1755 roku, korzystała z opieki C.K. Dyrekcji Teatrów, cieszyła się ogromną popularnością, w 1796 roku spłonęła i już się nie odrodziła, bo cesarz Franciszek II nie zezwalał na tego rodzaju widowiska.

Obraz, atrakcje i inwentarz c.k. szczwalni to pierwsza z dziewięciu stacji „Podróży do wnętrza Wiednia” Gerharda Rotha. Trasa tej podróży wiedzie przez miejsca, o których miasto na co dzień nie wie, nie pamięta, woli zapomnieć: przez podziemia z katakumbami i ściekami kanalizacyjnymi, dawną dzielnicę żydowską, więzienia, przytułki dla bezdomnych, zakłady psychiatryczne. Uwzględnia też miejsca znane, wręcz reprezentacyjne, jak Katedra św. Szczepana albo Muzeum Historii Wojskowości, których dzieje, jeśli tylko baczniej się przyjrzeć, kryją niejedną wstydliwą tajemnicę. Sugestywne obrazy, wsparte nieubłaganą wymową danych statystycznych, pod piórem Gerharda Rotha składają się na niepowtarzalną mapę stolicy Austrii od wewnątrz.


Gerhard Roth urodził się w 1942 roku w Grazu, studiował medycynę, przez jakiś czas pracował w urzędzie statystycznym, jako pisarz debiutował w 1972 roku. Mieszka w Grazu, związany jest z działającymi tam stowarzyszeniami literackimi Forum Stadtpark i Grazer Autorenversammlung.

„Podróż do wnętrza Wiednia” (1991) wchodzi w skład – a nawet, w intencji autora, stanowi „fundament” – zapoczątkowanego w 1980 r. rozległego cyklu powieściowo-eseistycznego pod wspólnym i znamiennym tytułem „Archive des Schweigens” (Archiwa milczenia). Fragmenty dwóch innych powieści z tego cyklu zamieściła w przekładzie Moniki Muskały „Literatura na Świecie”, 1-2/1997 (tamże wywiad z autorem); ponadto z jego twórczości ukazało się po polsku opowiadanie „Włoskie kąpielisko” (przeł. Ryszard Turczyn, w antologii „Czyż jest piękniejszy kraj”, Warszawa 1980) i esej „Labirynt fałszerstw” (przeł. Feliks Przybylak, w antologii pod tymże tytułem, Warszawa 1994).

Nowy, rozpoczęty w 1995 r. cykl powieściowy Rotha „Orkus” obejmuje dotychczas cztery powieści: „Der See” (1995), „Der Plan” (1998), „Der Berg” (2000) i „Der Strom” (2002). Gerhard Roth otrzymał wiele nagród, m.in. nagrodę im. A. Döblina (1983), nagrodę im. M. Kaschnitz (1992) i nagrodę im. B. Kreisky’ego (2002).

[Państwowy Instytut Wydawniczy, 2006]