Wielu zna Johna Miltona jako autora "Raju utraconego" i "Raju odzyskanego", poematów, które ukazały się w epoce angielskiego oświecenia, choć wzorowały się na stylu wcześniejszych epok: renesansu i baroku.

John Milton urodził się w 1608 roku w Londynie i tamże zmarł w roku 1674. Już od najmłodszych lat pod czujnym okiem ojca zaczął swoją niezwykłą drogę ku literackiej sławie. W wieku jedenastu lat napisał pierwsze wiersze oraz czytywał wielkie dzieła, nie tylko literackie, ale i naukowe. Kosztowało go to w późniejszym okresie utratę wzroku.

"Samson walczący" został opublikowany najprawdopodobniej w roku 1671, w jednym tomie z "Rajem odzyskanym".

Któż może lepiej opisać uczucia, jakimi targany był oślepiony Samson, niż właśnie poeta, który już w tym czasie był niewidomy.

Historia samego Samsona jest dosyć znana. Izraelita o nadludzkiej sile walczy z Filistynami. Cała jego moc ukryta jest we włosach, które podczas snu obcina mu zdradliwie żona, Dalila.

Milton rozpoczyna poemat już od pobytu Samsona w więzieniu w Gazie, gdzie został umieszczony po pojmaniu. Traktowany poniżająco bohater rozmyśla nad swoim losem:

Ja, ślepy w blasku, co dzień wystawiony
Na wszelką krzywdę i zło, i pogardę,
Przy żarnach czy pod gołym niebem jak szaleniec,
We władzy innych, pozbawiony własnej,
bardziej umarły jestem niźli żywy*.

Boli Samsona to, że łatwowiernie zawierzył Dalili i ujawnił jej, że cała jego moc znajduje się we włosach, które ona zdradliwie mu ścięła.

"Zbyt mocno serce otworzyłem tobie,
Nie lekkomyślnie, ale przymuszony
Twoją namową, powolny we wszystkim,
Teraz uznano mnie wrogiem. Dlaczego,
Wytłumacz, najpierw wzięłaś mnie za męża,
Wtedy i teraz wroga twego kraju?*

"Samson walczący" kończy się tragiczną śmiercią Samsona. Zostaje on wezwany na arenę, gdzie odbywa się święto ku czci bożka Dagona. Filistyni chcą zobaczyć na własne oczy niegdyś potężnego, a teraz ślepego i upokorzonego Samsona, kiedyś ich pogromcę, teraz zaś ich niewolnika. Chcieli mieć zabawę, a Samson przyniósł im zagładę. Jego wiara okazała się silniejsza.

"On, chociaż ślepiec,
Wzgardzony, wypalony pono,
Ale wewnętrznym światłem oświecony.
Gdy w nim ogniste męstwo
Z popiołów błysło w płomień..."*.

Na półce czeka do przeczytania, w pięknej zielonej okładce, "Raj utracony". Myślę, że warto było przed tym poematem najpierw sięgnąć po krótkiego "Samsona walczącego". Może choć trochę przypomniałem Wam tego wybitnego poetę.

A tak o Miltonie pisał poeta William Wordsworth:

"Milton! Tyś być powinien żywy w tej godzinie;
Anglii jesteś potrzebny: jest to trzęsawisko
Wód stojących; miecz, ołtarz, pióro - to igrzysko;
...
O! dźwigaj nas, wróć do nas, zostań z nami blisko;
Niech kraj z cnót, obyczajów, swobód, siły słynie.
Twój duch był niczym gwiazda -"**.


---
* John Milton, "Samson walczący", tłum. Michał Sprusiński, PIW 1977.
** W: "Angielscy »Poeci jezior«", tłum. Stanisław Kryński, Ossolineum, Wrocław 1963; BN seria II, nr 143.