"Pan Wołodyjowski" to ostatni tom monumentalnej Trylogii. Tym razem głównym bohaterem jest pułkownik Jerzy Michał Wołodyjowski, najmniejszy ciałem, ale największy duchem. Po śmierci ukochanej Anusi bohater pociesza się rezolutną Basią. Niestety - wróg, tym razem w postaci Turcji, najeżdża nasz biedny kraik. Kto go powstrzyma, jeśli nie Wołodyjowski. Tymczasem jednak piękna Basia wpada w oko Azji - jednemu z wiernych Rzeczypospolitej dowódców tararskich. Dumny dowódca gotów jest zdradzić wszystko i wszystkich, byleby się z nią połączyć... on, syn Tuchaj-Beja.

Trzeci tom Trylogii nieco różni się od pozostałych. Do starego schematu miłości na tle wojny Sienkiewicz dodał nowe barwy. Basia nie jest już bierną istotką, ale świadomą swej wartości szlachcianką, równie aktywną jak jej mąż. Smaku powieści dodają staranne opisy. Jednak sama fabuła jest dość przewidywalna i zbyt rozciągnięta. Miejscami razi też wyraźna stronniczość i użalanie się autora nad bohaterami. Mimo wszystko - najlepsza ze wszystkich trzech części.