Golem XIV jest zbiorem wykładów tytułowego bohatera - superkomputera, arcystratega, pierwotnie stworzonego, aby uzyskać przewagę militarną USA. Jednak jego twórcy nie przewidzieli, że istota, której zdolności umysłowe i inteligencja wielokrotnie przekraczają ludzkie pojęcie, może nie być zainteresowana tak przyziemnymi sprawami jak planowanie obrony kraju.

Golem przez kilka lat swojej działalności wygłasza wykłady o istocie życia, sensie istnienia, ewolucji na Ziemi oraz możliwych formach jakie może przybrać inteligencja pozaziemska. Jednak nie znajduje do końca zrozumienia wśród słuchaczy (najczęściej wybitnych naukowców i myślicieli), nie będących w stanie wznieść się na poziom, na którym byliby w stanie nawet nie tyle polemizować z nim, lecz rozumieć go chociaż do końca.

Pierwszy z przedstawionych dwóch wykładów udowadnia nam ,,ustami'' Golema, że w błędzie są ci, którzy sądzą, że ewolucja dąży do udoskonalenia swoich wytworów - gdyby tak było zatrzymałaby się ona na poziomie samowystarczalnych, dzięki fotosyntezie, prostych organizmów jednokomórkowych. Golem uznaje tutaj człowieka za błąd, wybryk ewolucji, którego przez swoją niedbałość wyposażyła w masę ,,rurek'', ,,dźwigni'', ,,pomp'' i wiele podobnych rzeczy.

Drugi wykład, traktujący o rozumie i o sensie istnienia człowieka ukazuje go jako istotę rozdartą pomiędzy biologizmem ciała a uczuciowością będącą wynikiem reakcji chemicznych. Golem powątpiewa w przydatność uczuć jako takich w ogóle - uznaje wiarę i miłość za nonsens, jednocześnie stara się udowodnić, że można je, o ile nie sprowadzić do logiki, to zastąpić je nią. Na wyżynach tego wykładu suponuje istnienie Rozumów i Inteligencji niepojętych nawet dla niego, probabilistycznie umiejscowiając je w kosmosie jako mgławice lub inne ciała niebieskie.

Rozprawa na temat wykładów Golema mogłaby trwać bardzo długo. Można by polemizować z przerysowaniem pewnych poglądów, co jednak było, jak mniemam, zabiegiem świadomie zastosowanym przez autora. Jest to dość istotne, ponieważ konstrukcje przedstawiane przez Golema są radykalne i znacznie odbiegają od koncepcji jakie przez wiele lat istnienia i filozofowania wytworzyła rasa ludzka.

Niemniej warto przeczytać tą książkę i zastanowić się chociaż chwilę nad możliwościami jakie odkrywa przed nami zupełnie inne, niekonwencjonalne przedstawienie istoty bytu, ewolucji oraz przyszłości ludzkości. Właśnie to było, jak zwykle zresztą, zamiarem Lema - zszkować, zmusić do refleksji - nawet w najbardziej przewrotny sposób... Rewelacja!