W zamierzchłych czasach, kiedy wraz z harcerską radą drużyny trzeba było wybrać cytat, który by nas charakteryzował podczas Rajdu Panterkowego, wybrałyśmy myśl Janusza Korczaka: „Bądź sobą - szukaj własnej drogi. Poznaj siebie, zanim zechcesz dzieci poznać. Zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam jesteś zdolny, zanim dzieciom poczniesz wykreślać zakres ich praw i obowiązków. Ze wszystkich sam jesteś dzieckiem, które musisz poznać, wychować i wykształcić przede wszystkim.” Cytat tak nam się spodobał, że wyhaftowałyśmy go w barwach drużyny czerwoną nitką na czarnej wstędze (tak, ja też haftowałam… kiedyś to były czasy!)

W zasadzie w różnej formie ta myśl Korczaka towarzyszy mi do dziś. Ostatnio przyglądam się jej od strony zaopiekowania się sobą jak dzieckiem. My też potrzebujemy troski! I o tym mówi „Kryzysowy Niezbędnik Nauczyciela. Jak dbać o siebie, gdy szkoła zmienia się w emocjonalny poligon?”.
Natalia Boszczyk najpierw wydała książkę „Dobre relacje w szkole”, pisałam o niej w Biblionetce i nadal ją bardzo polecam. „Kryzysowy niezbędnik” to jakby druga część/ druga odsłona tej samej prawdy o relacjach. „Co natomiast zrobić, gdy kryzys jest już naszą rzeczywistością? Możemy oczywiście zajmować się po kolei każdym z problemów, który jest tego przyczyną. I tak postępuje większość z nas – wkłada maksymalny wysiłek w to, by rozwiązać problemy, które pojawiają się w szkolnej rzeczywistości. Udaje nam się to lepiej i gorzej. I na pewno kosztuje nas to mnóstwo energii, głównie psychicznej. Co natomiast można zrobić oprócz (a czasami zamiast) rozwiązywania problemów ? W kryzysie możemy przede wszystkim zajmować się sobą, swoimi emocjami, powrotem do jednostkowego dobrostanu. Czasem problem jest tak wielki albo nie mamy wpływu na jego rozwiązanie – wtedy jest to jedyna droga: skupić się na „ogarnięciu” siebie, swojego nastawienia i emocji”[1].

I o tym, jak to robić, jest ta książka. Po co? Ponieważ „żeby być w stanie (…) troszczyć się o innych, potrzebujemy najpierw nauczyć się dbać o siebie. Nie odbieramy sobie, żeby dać innym, ale dajemy dlatego, że sami mamy zaspokojone swoje potrzeby”[2]. Stan emocjonalny ZAWSZE przekłada się na jakość naszej pracy. Banalizując - tylko zadowolony i usatysfakcjonowany nauczyciel może dać uczniom (i ich rodzicom oraz swoim współpracownikom) to, co ma najlepszego.

Łatwo napisać, trudniej zrobić. Wiadomo, w edukacji płacą mało, oczekiwania rodziców są duże, a co najgorsze - często rozbieżne, dzieci o Specjalnych Potrzebach Edukacyjnych przybywa, biurokracja rośnie. (Aż dziw, że ktoś chce jeszcze pracować w oświacie). Warunki zewnętrzne nie sprzyjają, w dodatku mało kto uczy dorosłych jak tak naprawdę zadbać o siebie, by nie było to tylko „zaciskanie zębów” i „siłaczkowanie”? Jak nauczyć się mówić o uczuciach, potrzebach? Co odpuścić sobie i innym? Gdzie szukać wsparcia? Jak tworzyć sobie minutowe azyle, by odpocząć w czasie przerwy? Natalia Boszczyk stara się odpowiedzieć na te pytania. Podaje konkretne przykłady z własnej praktyki i z doświadczeń wielu nauczycieli, z którymi spotkała się osobiście lub koresponduje. Zachęca do ćwiczeń praktycznych, bo tylko to, co wypróbujemy i uznamy za swoje, nam pomoże.

Dla mnie nie była to łatwa lektura, perfekcjonizm to moje drugie imię i myśl o odpuszczaniu oraz zatrzymywaniu się na swoich potrzebach nie jest mi bliska. Jednak poziom frustracji w moim życiu po zamknięciu gimnazjum i przeniesienia się do jednego miejsca (chociaż dwóch budynków) był tak duży, że za moment bez zmiany postępowania pozostałyby mi tylko dwie drogi: non-stop warczenie na wszystkich dookoła lub porzucenie pracy w szkole. Albo zaopiekowanie się sobą.

Drodzy nauczyciele edukatorzy, wszyscy, którzy pracujecie non stop z ludźmi, jeśli czujecie, że mieliście/macie tak samo gorąco, zachęcam do przeczytania „Kryzysowego Niezbędnika”. To dla Was jest dedykacja z tej książki „Wszystkim Relacyjnym Nauczycielkom i Nauczycielom, którzy nie tracą ducha na szkolnym posterunku – jesteście wielcy/wielkie, a w pięknych chwilach słabości pamiętajcie: nie jesteście sami/same”[3].


[1] Natalia Boszczyk "Kryzysowy niezbędnik nauczyciela: Jak dbać o siebie, gdy szkoła zmienia się w emocjonalny poligon", wyd. Szkoła Dobrej Relacji 2022, str. 13-14.
[2] Agnieszka Stein, Małgorzata Stańczyk, „Zbudujmy sobie wioskę”, Wydawnictwo Mamania 2021, str. 139.
[3] Natalia Boszczyk "Kryzysowy niezbędnik nauczyciela: Jak dbać o siebie, gdy szkoła zmienia się w emocjonalny poligon, wyd. Szkoła dobrej Relacji 2022, str. 4.