Recenzja oficjalna
Recenzent: Karolina Zawiślak (Charlotte_May)

W psychologii trwa spór o to czy emocje są uniwersalne, czy kulturowo uwarunkowane. Frans de Waal, holenderski prymatolog, daje ciekawy głos w tym temacie. Analizując problem emocji u zwierząt, polemizuje z poglądami innych uznanych naukowców i pobudza czytelnika do krytycznego myślenia. Podważa na przykład podejście Stevena Pinkera, że cywilizacja jest rzekomym "pogromcą instynktów", twierdząc, że cywilizacja właśnie wynika z naszej biologii. Podaje przykłady, w jaki sposób pokojowe rozwiązywanie konfliktów, wdzięczność i miłość można zaobserwować w świecie zwierząt.

Czy twój pies odczuwa zazdrość albo wstyd? Czy zwierzęta mają duszę? Czy cokolwiek - a jeśli tak, to co dokładnie - wyróżnia ludzi spośród innych gatunków? Czy nasz sposób mówienia i myślenia o zwierzętach przystaje do aktualnego stanu wiedzy? Te rozważania oparte są nie tylko na rzetelnych źródłach, ale też latach doświadczeń autora, który zjadł zęby na obserwacjach naczelnych, rozpoczynając w czasach, gdy ani emocji, ani mózgu nie dało się jeszcze badać tak dokładnie jak dziś.

W oparciu o swoje badania, szczególnej krytyce de Waal poddaje "hobbesowskie" postrzeganie zwierząt jako istot żyjących w rzeczywistości bezlitosnej walki o przetrwanie. Zwierzęta to nie biologiczne maszyny, ale istoty obdarzone pewnym rodzajem świadomości i przeżywania. "Czy ktoś naprawdę wierzy, że po długiej wyprawie przez pustynię kowboj myśli inaczej o wodzie niż jego koń?" [1].

Rozważania te dalekie są jednak od naiwności i sentymentalizmu. Przede wszystkim, autor wytrwale poszukuje prawdy i rzetelnych dowodów, a następnie przekłada je na przystępną dla odbiorcy formę.

Podsumowując, jest to lektura warta polecenia dla każdego, kogo interesuje powyżej zarysowana tematyka. "Ostatni uścisk Mamy" to książka popularnonaukowa, ale zdecydowanie nie banalna. Przypomina, że światy zwierząt i ludzi to tak naprawdę ten sam, zawsze wart odkrywania, świat.

Ocena recenzenta: 4/6

[1] Frans de Waal, „Ostatni uścisk Mamy”, Wydawnictwo Copernicus Center Press, 2019, str. 158.